نسخه‌هایی برای ذهن: نگرش انتقادی به روانپزشکی معاصر
کتاب نسخه‌هایی برای ذهن نوشته جوئل پاریس، به بررسی یکی از اساسی‌ترین پرسش‌های حوزه روانپزشکی می‌پردازد: این رشته دقیقاً چیست و باید چه مسیری را طی کند؟
کتاب و ادبیات- رمزگشانیوز؛ روانپزشکی در دهه‌های اخیر دگرگونی‌های چشمگیری را تجربه کرده است؛ روزگاری بر پایه روان‌کاوی و گفت‌وگو بنا شده بود، اما امروزه بیش از هر چیز با دارودرمانی شناخته می‌شود. همین تغییر، بحث‌ها و مناقشات زیادی را در میان متخصصان و حتی در جامعه عمومی برانگیخته است.
درباره کتاب نسخه‌هایی برای ذهن
تا مدت‌ها، تصویر رایج از روانپزشکی همان کاناپه معروف بود؛ کاناپه‌ی راحتی که بیمار روبه‌روی پزشک می‌نشست و گفتگویی حرفه‌ای شکل می‌گرفت. البته که این تصویر کلیشه‌ای هنوز هم طرف‌داران خودش را دارد، ولی اگر گذرتان به مطب روان‌پزشکان افتاده باشد، بیشتر از آنکه شاهد روند روان‌درمانی باشید، همان چیزی را می‌بینید که در اتاق سایر پزشکان دیده می‌شود، یعنی نسخه و دارو!
جوئل پاریس (Joel Paris) که خود روان‌پزشک بالینی، پژوهشگر و استاد دانشگاه است، با رویکردی انتقادی در کتاب نسخه‌هایی برای ذهن (Prescriptions for the Mind) نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد روانپزشکی به دو چشم‌انداز اصلی تقسیم شده است. یک چشم‌انداز زیست‌شناختی است که بیماری‌های روانی را در درجه‌ی اول ناشی از مغز و ژنتیک می‌بیند، بنابراین تمرکز آن بر دارو و عصب‌شناسی است. چشم‌انداز دیگر روان‌شناختی بوده که بر اهمیت عوامل ذهنی، محیطی و اجتماعی تأکید دارد و برای روان‌درمانی و تجربه زیسته بیماران اهمیت بیشتری قائل است. کتاب با تأکید بر این نکته آغاز می‌شود که هیچ‌یک از این دو رویکرد به‌تنهایی، حداقل از نظر نویسنده، کافی نیستند و روانپزشکی تنها در صورتی می‌تواند مؤثر عمل کند که در روند درمان هر دوی این روش‌ها در کنار هم قرار گیرند.
روانپزشکی در چهار پرده
ساختار کتاب نسخه‌هایی برای ذهن از چهار بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نخست به مدل‌های مختلف روانپزشکی می‌پردازد و در این بخش رابطه‌ی این شاخه از علم با عصب‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. بخش دوم به موضوع تشخیص اختصاص دارد و پرسش‌های مهمی مانند مرز میان سلامت روان و اختلال روانی، یا دشواری‌های تشخیص در کودکان را مطرح می‌کند. بخش سوم بر درمان متمرکز است و در آن داروهای روانپزشکی، روان‌درمانی و مفهوم روانپزشکی مبتنی بر شواهد بررسی می‌شوند. نهایتاً در بخش چهارم، نویسنده چشم‌انداز آینده این رشته را ترسیم می‌کند که شامل چالش‌های آموزش روان‌پزشکان، نقش جامعه در شکل‌گیری هویت این رشته و پرسش از اینکه روانپزشکی در دهه‌های آینده چه شکلی را به خود خواهد گرفت شامل می‌شود.
نگاه جوئل پاریس در سراسر کتاب نگاهی تحلیلی است و تلاش کرده تا جانب تعادل را رعایت کند و به محدودیت‌های هر رویکرد می‌پردازد. او از یک طرف نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر زیست‌شناسی و دارودرمانی، اگرچه سرعت و هزینه کمتر دارد، اما کیفیت درمان را پایین می‌آورد و بخش بزرگی از تجربه انسانی بیماران را نادیده می‌گیرد. از سوی دیگر، او از روان‌کاوی سنتی هم فاصله می‌گیرد و تأکید دارد که روان‌درمانی باید بر شواهد علمی استوار باشد، مانند درمان شناختی-رفتاری که امروزه کارایی آن اثبات شده است. به بیان دیگر، نقد او هم متوجه زیست‌گرایی افراطی است و هم متوجه دیدگاه‌های غیرعلمی و هیچ دو سر این طیف را رویکرد درست و مؤثری برای درمان نمی‌داند.
زیست، روان، اجتماع؛ سه ضلع یک مثلث
ویژگی مهم کتاب نسخه‌هایی برای ذهن این است که تنها به نقد بسنده نمی‌کند، بلکه راه‌حل هم پیشنهاد می‌دهد. جوئل پاریس معتقد است روانپزشکی باید پیچیدگی را بپذیرد و با دیدگاهی کل‌نگر به سراغ بیماری‌های روانی برود. او بر مدل زیست‌روانی-اجتماعی تأکید می‌کند؛ مدلی که مغز و ژنتیک، روان و تجربه‌ی ذهنی و شرایط اجتماعی و فرهنگی را به طور هم‌زمان جدی می‌گیرد. به باور او، بهترین شیوه‌ی پیشبرد روانپزشکی آینده، کار تیمی میان پزشکان، روان‌شناسان، مددکاران اجتماعی و دیگر متخصصان سلامت روان است.
کتاب نسخه‌هایی برای ذهن برای مخاطبان گوناگونی نوشته شده است. دانشجویان و متخصصان روانپزشکی و روانشناسی می‌توانند از کتاب استفاده کنند. از طرفی پژوهشگران علوم اعصاب، علاقه‌مندان به فلسفه علم و حتی خوانندگان غیرمتخصصی که می‌خواهند بفهمند روانپزشکی امروز چگونه عمل می‌کند و چه چالش‌هایی پیش روی آن است هم از این کتاب بهره خواهند برد. زبان کتاب با اینکه به دلیل نوع موضوع تحلیلی است، در عین حال ساده و روان نوشته شده تا برای عموم هم قابل استفاده باشد.
در مجموع، این اثر نه یک رد کامل روانپزشکی به شیوه بیشتر مرسوم امروز است و نه ستایش بی‌چون‌وچرا از آن. جوئل پاریس در نوشتن این کتاب نگاهی متعادل و مستند دارد و سعی کرده تا تصویری چندبعدی از این رشته ارائه دهد؛ رشته‌ای که امروزه بسیاری از افراد به اهمیت آن پی برده‌اند و درگیر تعارض میان دارو و گفتار، میان زیست‌شناسی و روانشناسی و میان علم و تجربه‌ی انسانی است. این کتاب نشان می‌دهد که آینده روانپزشکی تنها در صورتی روشن خواهد بود که این تعارض‌ها به گفت‌وگویی سازنده و رویکردی جامع تبدیل شوند. این کتاب را انتشارات گودو با ترجمه مینا نظامی منتشر کرده است.
نکوداشت‌های کتاب نسخه‌هایی برای ذهن
• کتاب نسخه‌هایی برای ذهن برای هر کسی که به دنبال درک بهتر یک تخصص پزشکی در حال تغییر است، یک کتاب ضروری محسوب می‌شود. (لیندزی آر. چورا، The European Legacy)
• این یک ارزیابی جسورانه، آگاهانه، شفاف و واقع‌بینانه است که از سوی یک متخصص ارائه شده؛ کسی که هم به کاستی‌ها و هم به پیشرفت‌های کوچک اما همچنان مهم در روانپزشکی می‌پردازد. (مجله PsyCRITIQUES)
• این کتاب، نوشته یکی از پیشگامان این مسیر، دیدگاهی چندلایه و اندیشمندانه درباره این است که روانپزشکی قبلاً کجا بوده، اکنون کجاست و احتمالاً به کدام سمت می‌رود. (مجله New England Journal of Medicine)
• کتاب جوئل پاریس را بخوانید تا احساس کنید خردمندتر شده‌اید. این کتاب را هم به متخصصان و هم به خوانندگان عمومی توصیه می‌کنم. (تاد دوسفرن، استاد فلسفه و رئیس پژوهشی در دانشگاه لیک‌هد، در Toronto Globe)
کتاب نسخه‌هایی برای ذهن برای شما مناسب است اگر
• دانشجو یا متخصص روانپزشکی و روانشناسی هستید و می‌خواهید نگاه تحلیلی و انتقادی به رشته‌ی خودتان داشته باشید.
• به دنبال درک بهتر از مرز میان روان‌درمانی و دارودرمانی هستید.
• می‌خواهید بدانید چرا روانپزشکی امروز بیش از گذشته به دارو وابسته شده است.
• علاقه‌مندید با مدل‌های مختلف روانپزشکی و چالش‌های تشخیص آشنا شوید.
• پژوهشگر علوم اعصاب یا علاقه‌مند به فلسفه علم هستید و دوست دارید دیدگاه میان‌رشته‌ای پیدا کنید.
• به‌عنوان خواننده عمومی می‌خواهید درک روشن و ساده‌ای از روانپزشکی معاصر داشته باشید.
در بخشی از کتاب نسخه‌هایی برای ذهن: نگرش انتقادی به روانپزشکی معاصر می‌خوانیم
قصد روانپزشکی برای گنجاندن تعداد بیشتر (یا بیشترین) افراد در خیل افراد مبتلا به اختلال‌های روانی دلایلی دارد. اول، نظام DSM نمی‌تواند مقوله‌های خود را بر معیارهای عینی استوار کند. دوم، ماهیت روانپزشکی اقتضا می‌کند شرکت‌های بیمه قبل‌از پرداخت هزینه درمان، تشخیص مربوط به بسیاری از بیماران با اشکال خفیف‌تر اختلال را تأیید کنند. سرانجام، صنعت داروسازی در ارتقای تشخیص‌ها نقش دارد. چون در قبال سهام‌داران مسئولیت دارد نه بیماران، اولویت صنعت افزایش فروش محصولات (داروها) است و بنابراین مجموعه گسترده تشخیص‌ها که بتوان برای آن دارو تجویز کرد دستور کار نهایی صنعت را ارائه می‌دهد. اگر هرکسی اختلال روانی داشته باشد، سود زیادی به صنعت می‌رسد. برای مثال، اگر هر فرد خجالتی با تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی داروی ضدافسردگی دریافت کند، صنعت داروسازی می‌تواند میلیاردها دلار درآمد اضافی کسب کند.
اما چنین درمانی ثابت نمی‌کند اختلال روانی درحال‌حاضر وجود دارد. چنان‌که در فصل 8 نشان می‌دهیم، داروهایی که استفاده می‌کنیم، در سطح وسیعی از انواع علائم و مشکلات روانی عمل می‌کنند. در واقع حتی ممکن است داروهایی چون داروهای ضدافسردگی کیفیت زندگی افراد بهنجار را بهبود بخشند (Kramer, 1993).
نمونه دیگری از روانپزشکی که به نظر «برای کل جهان تشخیص می‌دهد» در یک مقاله همه‌گیرشناسی در سال 2006 در آرشیو روانپزشکی عمومی مشاهده می‌شود که شیوع وضعیتی به نام اختلال انفجاری متناوب را بررسی می‌کند (Kessler et al., 2006).
درباره کتاب نسخه‌هایی برای ذهن
تا مدت‌ها، تصویر رایج از روانپزشکی همان کاناپه معروف بود؛ کاناپه‌ی راحتی که بیمار روبه‌روی پزشک می‌نشست و گفتگویی حرفه‌ای شکل می‌گرفت. البته که این تصویر کلیشه‌ای هنوز هم طرف‌داران خودش را دارد، ولی اگر گذرتان به مطب روان‌پزشکان افتاده باشد، بیشتر از آنکه شاهد روند روان‌درمانی باشید، همان چیزی را می‌بینید که در اتاق سایر پزشکان دیده می‌شود، یعنی نسخه و دارو!
جوئل پاریس (Joel Paris) که خود روان‌پزشک بالینی، پژوهشگر و استاد دانشگاه است، با رویکردی انتقادی در کتاب نسخه‌هایی برای ذهن (Prescriptions for the Mind) نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد روانپزشکی به دو چشم‌انداز اصلی تقسیم شده است. یک چشم‌انداز زیست‌شناختی است که بیماری‌های روانی را در درجه‌ی اول ناشی از مغز و ژنتیک می‌بیند، بنابراین تمرکز آن بر دارو و عصب‌شناسی است. چشم‌انداز دیگر روان‌شناختی بوده که بر اهمیت عوامل ذهنی، محیطی و اجتماعی تأکید دارد و برای روان‌درمانی و تجربه زیسته بیماران اهمیت بیشتری قائل است. کتاب با تأکید بر این نکته آغاز می‌شود که هیچ‌یک از این دو رویکرد به‌تنهایی، حداقل از نظر نویسنده، کافی نیستند و روانپزشکی تنها در صورتی می‌تواند مؤثر عمل کند که در روند درمان هر دوی این روش‌ها در کنار هم قرار گیرند.
روانپزشکی در چهار پرده
ساختار کتاب نسخه‌هایی برای ذهن از چهار بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نخست به مدل‌های مختلف روانپزشکی می‌پردازد و در این بخش رابطه‌ی این شاخه از علم با عصب‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. بخش دوم به موضوع تشخیص اختصاص دارد و پرسش‌های مهمی مانند مرز میان سلامت روان و اختلال روانی، یا دشواری‌های تشخیص در کودکان را مطرح می‌کند. بخش سوم بر درمان متمرکز است و در آن داروهای روانپزشکی، روان‌درمانی و مفهوم روانپزشکی مبتنی بر شواهد بررسی می‌شوند. نهایتاً در بخش چهارم، نویسنده چشم‌انداز آینده این رشته را ترسیم می‌کند که شامل چالش‌های آموزش روان‌پزشکان، نقش جامعه در شکل‌گیری هویت این رشته و پرسش از اینکه روانپزشکی در دهه‌های آینده چه شکلی را به خود خواهد گرفت شامل می‌شود.
نگاه جوئل پاریس در سراسر کتاب نگاهی تحلیلی است و تلاش کرده تا جانب تعادل را رعایت کند و به محدودیت‌های هر رویکرد می‌پردازد. او از یک طرف نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر زیست‌شناسی و دارودرمانی، اگرچه سرعت و هزینه کمتر دارد، اما کیفیت درمان را پایین می‌آورد و بخش بزرگی از تجربه انسانی بیماران را نادیده می‌گیرد. از سوی دیگر، او از روان‌کاوی سنتی هم فاصله می‌گیرد و تأکید دارد که روان‌درمانی باید بر شواهد علمی استوار باشد، مانند درمان شناختی-رفتاری که امروزه کارایی آن اثبات شده است. به بیان دیگر، نقد او هم متوجه زیست‌گرایی افراطی است و هم متوجه دیدگاه‌های غیرعلمی و هیچ دو سر این طیف را رویکرد درست و مؤثری برای درمان نمی‌داند.
زیست، روان، اجتماع؛ سه ضلع یک مثلث
ویژگی مهم کتاب نسخه‌هایی برای ذهن این است که تنها به نقد بسنده نمی‌کند، بلکه راه‌حل هم پیشنهاد می‌دهد. جوئل پاریس معتقد است روانپزشکی باید پیچیدگی را بپذیرد و با دیدگاهی کل‌نگر به سراغ بیماری‌های روانی برود. او بر مدل زیست‌روانی-اجتماعی تأکید می‌کند؛ مدلی که مغز و ژنتیک، روان و تجربه‌ی ذهنی و شرایط اجتماعی و فرهنگی را به طور هم‌زمان جدی می‌گیرد. به باور او، بهترین شیوه‌ی پیشبرد روانپزشکی آینده، کار تیمی میان پزشکان، روان‌شناسان، مددکاران اجتماعی و دیگر متخصصان سلامت روان است.
کتاب نسخه‌هایی برای ذهن برای مخاطبان گوناگونی نوشته شده است. دانشجویان و متخصصان روانپزشکی و روانشناسی می‌توانند از کتاب استفاده کنند. از طرفی پژوهشگران علوم اعصاب، علاقه‌مندان به فلسفه علم و حتی خوانندگان غیرمتخصصی که می‌خواهند بفهمند روانپزشکی امروز چگونه عمل می‌کند و چه چالش‌هایی پیش روی آن است هم از این کتاب بهره خواهند برد. زبان کتاب با اینکه به دلیل نوع موضوع تحلیلی است، در عین حال ساده و روان نوشته شده تا برای عموم هم قابل استفاده باشد.
در مجموع، این اثر نه یک رد کامل روانپزشکی به شیوه بیشتر مرسوم امروز است و نه ستایش بی‌چون‌وچرا از آن. جوئل پاریس در نوشتن این کتاب نگاهی متعادل و مستند دارد و سعی کرده تا تصویری چندبعدی از این رشته ارائه دهد؛ رشته‌ای که امروزه بسیاری از افراد به اهمیت آن پی برده‌اند و درگیر تعارض میان دارو و گفتار، میان زیست‌شناسی و روانشناسی و میان علم و تجربه‌ی انسانی است. این کتاب نشان می‌دهد که آینده روانپزشکی تنها در صورتی روشن خواهد بود که این تعارض‌ها به گفت‌وگویی سازنده و رویکردی جامع تبدیل شوند. این کتاب را انتشارات گودو با ترجمه مینا نظامی منتشر کرده است.
نکوداشت‌های کتاب نسخه‌هایی برای ذهن
• کتاب نسخه‌هایی برای ذهن برای هر کسی که به دنبال درک بهتر یک تخصص پزشکی در حال تغییر است، یک کتاب ضروری محسوب می‌شود. (لیندزی آر. چورا، The European Legacy)
• این یک ارزیابی جسورانه، آگاهانه، شفاف و واقع‌بینانه است که از سوی یک متخصص ارائه شده؛ کسی که هم به کاستی‌ها و هم به پیشرفت‌های کوچک اما همچنان مهم در روانپزشکی می‌پردازد. (مجله PsyCRITIQUES)
• این کتاب، نوشته یکی از پیشگامان این مسیر، دیدگاهی چندلایه و اندیشمندانه درباره این است که روانپزشکی قبلاً کجا بوده، اکنون کجاست و احتمالاً به کدام سمت می‌رود. (مجله New England Journal of Medicine)
• کتاب جوئل پاریس را بخوانید تا احساس کنید خردمندتر شده‌اید. این کتاب را هم به متخصصان و هم به خوانندگان عمومی توصیه می‌کنم. (تاد دوسفرن، استاد فلسفه و رئیس پژوهشی در دانشگاه لیک‌هد، در Toronto Globe)
کتاب نسخه‌هایی برای ذهن برای شما مناسب است اگر
• دانشجو یا متخصص روانپزشکی و روانشناسی هستید و می‌خواهید نگاه تحلیلی و انتقادی به رشته‌ی خودتان داشته باشید.
• به دنبال درک بهتر از مرز میان روان‌درمانی و دارودرمانی هستید.
• می‌خواهید بدانید چرا روانپزشکی امروز بیش از گذشته به دارو وابسته شده است.
• علاقه‌مندید با مدل‌های مختلف روانپزشکی و چالش‌های تشخیص آشنا شوید.
• پژوهشگر علوم اعصاب یا علاقه‌مند به فلسفه علم هستید و دوست دارید دیدگاه میان‌رشته‌ای پیدا کنید.
• به‌عنوان خواننده عمومی می‌خواهید درک روشن و ساده‌ای از روانپزشکی معاصر داشته باشید.
در بخشی از کتاب نسخه‌هایی برای ذهن: نگرش انتقادی به روانپزشکی معاصر می‌خوانیم
قصد روانپزشکی برای گنجاندن تعداد بیشتر (یا بیشترین) افراد در خیل افراد مبتلا به اختلال‌های روانی دلایلی دارد. اول، نظام DSM نمی‌تواند مقوله‌های خود را بر معیارهای عینی استوار کند. دوم، ماهیت روانپزشکی اقتضا می‌کند شرکت‌های بیمه قبل‌از پرداخت هزینه درمان، تشخیص مربوط به بسیاری از بیماران با اشکال خفیف‌تر اختلال را تأیید کنند. سرانجام، صنعت داروسازی در ارتقای تشخیص‌ها نقش دارد. چون در قبال سهام‌داران مسئولیت دارد نه بیماران، اولویت صنعت افزایش فروش محصولات (داروها) است و بنابراین مجموعه گسترده تشخیص‌ها که بتوان برای آن دارو تجویز کرد دستور کار نهایی صنعت را ارائه می‌دهد. اگر هرکسی اختلال روانی داشته باشد، سود زیادی به صنعت می‌رسد. برای مثال، اگر هر فرد خجالتی با تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی داروی ضدافسردگی دریافت کند، صنعت داروسازی می‌تواند میلیاردها دلار درآمد اضافی کسب کند.
اما چنین درمانی ثابت نمی‌کند اختلال روانی درحال‌حاضر وجود دارد. چنان‌که در فصل 8 نشان می‌دهیم، داروهایی که استفاده می‌کنیم، در سطح وسیعی از انواع علائم و مشکلات روانی عمل می‌کنند. در واقع حتی ممکن است داروهایی چون داروهای ضدافسردگی کیفیت زندگی افراد بهنجار را بهبود بخشند (Kramer, 1993).
نمونه دیگری از روانپزشکی که به نظر «برای کل جهان تشخیص می‌دهد» در یک مقاله همه‌گیرشناسی در سال 2006 در آرشیو روانپزشکی عمومی مشاهده می‌شود که شیوع وضعیتی به نام اختلال انفجاری متناوب را بررسی می‌کند (Kessler et al., 2006).
لینک کوتاه
اخبار مرتبط
نظرات شما
0 نظر