عُیونُ أخْبارِ الرّضا

کتاب و ادبیات- رمزگشانیوز؛ احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده که بخشی از آن، سخنان امام رضا(ع) بوده و بخشی دیگر احادیثی که آن حضرت از امامان پیش از خود، روایت کرده‌ است. عیون اخبار الرضا در موضوعاتی چون فقه، اخلاق، سیره و علم کلام از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود. 
عیون الاخبار در ۱۵ کتاب شرح و بیش از ده کتاب ترجمه شده و بارها در کشورهای مختلف اسلامی چاپ شده است. 

درباره مؤلف
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، عالم بزرگ شیعی قرن چهارم هجری قمری است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق، وفاتش ۳۸۱ق و مدفنش ری است. او را بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم به شمار آورده‌ و حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده‌اند که بسیاری از آنها مفقود شده است.[نیازمند منبع] کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر او است. 

تاریخ نگارش
شیخ صدوق احتمالا این کتاب را پس از وفات رکن الدوله بویهی، یعنی پس از سال ۳۶۶ق نگاشته است. 

سابقه تک‌نگاری درباره امام رضا(ع)
قبل از عیون الاخبار، تک نگاری‌هایی درباره امام رضا(ع) نگارش یافته است: 
•    «وفاة الرضا» اثر عبدالسلام بن صالح معروف به ابوالصلت هروی.
•    «مناظرات علی بن موسی الرضا» اثر عبدالعزیز بن یحیی جلودی. 

انگیزه تألیف
بنا به گفته شیخ صدوق در مقدمه کتاب، زمانی که صاحب بن عباد وزیر وقت و حاکم شیعی آن دوران، در مدح و ستایش امام رضا(ع) اشعاری را می‌سراید و آن را به او هدیه می‌دهد، وی نیز کتاب عیون اخبار الرضا را به پاس زحمات صاحب بن عباد نگاشته، به او اهدا می‌کند. شیخ می‌نویسد: ::: «هدیه‌ای بهتر از این کتاب که از معارف بیکران امام رضا(ع) تألیف شده نیافتم تا در پاسخ دو قصیدۀ ابن عباد بفرستم». 
او دو قصیدۀ صاحب را نیز در مقدمۀ کتابش آورده است که چند بیت ابتدایی آن به این شرح است: 
یا سائرا زائرا إلی طوس
مشهد طهر و أرض تقدیس
أبلغ سلامی الرضا و حط علی
أکرم رمس لخیر مرموس
و الله و الله حلفة صدرت
من مخلص فی الولاء مغموس
إنی لو کنت مالکا إربی
کان بطوس الفناء تعریس
و کنت أمضی العزیم مرتحلا
منتسفا فیه قوة العیس
لمشهد بالذکاء ملتحف
و بالسناء و الثناء مأنوس
ترجمه: ای که به زیارت طوس -محلّ پاک و سرزمین قداست- رهسپاری!
سلام مرا به حضرت رضا(ع) برسان و نزد بهترین قبر که صاحب آن بهترینِ به خاک سپردگان است فرود آی.
قسم به خداوند، قسمی که از انسانی مخلص و غرق در ولای اهل بیت صادر شده است.
که اگر برآوردن آرزوهایم به دست خودم بود، در مقابل خانه (حضرت رضا) در طوس اقامت می‌گزیدم.
و همچون شتران تیزپا می‌دویدم، به سمت حرمی که از نور و درخشندگی پوشیده شده و با نور و علوّ مقام مدفون است و همدم. 
شیخ صدوق به جهت این که انگیزه‌اش در تالیف کتاب قدردانی از قصیده‌های صاحب بن عباد در مدح امام رضا(ع) بوده پیش از شروع کتاب در مقدمه سه روایت از امام صادق(ع) و امام رضا(ع) درباره ارزش و پاداش شعر گفتن درباره اهلبیت (ع) نقل کرده است که مضمونشان تأیید شدن شاعر با روح القدس و بهره‌مندی از خانه‌های اختصاصی در بهشت است. بر اساس روایت امام رضا(ع) خداوند برای سراینده با ایمانی که در مدح اهلبیت(ع) شعری بسراید، شهری بزرگتر از دنیا بنا خواهد کرد که تمام فرشتگان مقرب الهی وپیامبران او را در آن خانه زیارت خواهند کرد.

اهمیت
عیون الاخبار از منابع مهم روایی شیعه به شمار می‌آید و مانند دیگر آثار شیخ صدوق از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است و پس از تألیف آن مورد استناد کتب بعدی قرار گرفته است و از مصادر بحار نیز است.
میرداماد در مدح این کتاب سروده است:
عیون أخبار الرضا صیقل تجلو
عن القلب صداء الکرب
لم یبد للدهر نظیرا لها
لناظر فی الشرق و الغرب
و کل فن فی أسالیبها
یکفیک و تخلیة السرب
کالشمس من نور الهدی مشرق
بالسلم یقضی وطر القلب
عیون اخبار الرضا، جلادهنده‌ای است که زنگار غم را از قلب انسان می‌زداید.
در تمام روزگار و در نگاه هیچ بیننده‌ای کتابی مانند این کتاب نگاشته نشده است.
هر دانشی که بخواهی در آن است و تو را بی‌نیاز می‌کند.
مانند خورشید از نور هدایت می‌درخشد و آرزوی قلب را برآورده می‌سازد.

چاپ و نشر
عیون الاخبار، اولین‌بار در سال ۱۲۷۵ق، در تهران چاپ سنگی شد. بعد از آن بارها در کشورهایی مثل لبنان، عراق و ایران و در شهرهایی مثل نجف، قم و بیروت چاپ شده است. معروف‌ترین چاپ این کتاب، انتشارش در سال ۱۳۱۷ق، به دست حاج نجم الدوله، در تهران بود.