تصویب «منشور کوروش» نشانه‌ جایگاه تمدنی ایران در عدالت و کرامت انسانی است

فرهنگ و هنر- رمزگشانیوز؛ میراث‌آریا نوشت: سیدرضا صالحی‌امیری در پی تصویب منشور کوروش بزرگ در یونسکو، در پیامی رسمی این رخداد را «لحظه‌ای ماندگار در حافظه فرهنگی ایران و جهان» ارزیابی کرد و نوشت: یونسکو در سند رسمی خود، منشور کوروش را نمادی از خرد و تدبیر سیاسی در تاریخ بشر دانسته است؛ متنی که از مرز زمان و مکان فراتر می‌رود و پلی است میان اخلاق و سیاست؛ میان گذشته و آینده و میان ملت‌ها و وجدان جهانی.
وی افزود: منشور کوروش یادآور آن است که مفهوم آزادی، احترام به تنوع فرهنگی، بازسازی جوامع و نیایشگاه‌ها و همزیستی میان ادیان، ریشه‌ای عمیق در ایران دارد و تمدن این سرزمین، در طول تاریخ، پرچم‌دار گفت‌وگو، مدارا، عدالت و دارای روح معنوی بوده است.
صالحی‌امیری در بخش دیگری از پیام خود با تقدیر از نهادهای علمی و دیپلماتیک مؤثر در این فرایند نوشت: از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو و تمامی اندیشمندان، دیپلمات‌ها و مدیران فرهنگی که در تحقق این دستاورد جهانی سهم داشتند، صمیمانه قدردانی می‌کنم. همچنین از دو شریک فرهنگی و تمدنی، جمهوری تاجیکستان و جمهوری عراق، برای نقش‌آفرینی مؤثرشان در این همکاری مشترک سپاسگزارم.
وی تصریح کرد: هم‌افزایی فرهنگی میان ایران، تاجیکستان و عراق، نمادی از پیوندهای تمدنی و تعهد مشترک ملت‌ها به صلح، عدالت و همزیستی انسانی است. منشور کوروش امروز نه‌فقط یادگار گذشته، بلکه سرمایه‌ای برای آینده بشریت است؛ چراغی که مسیر خرد، عدالت و گفت‌وگوی تمدن‌ها را روشن نگاه می‌دارد.
در پایان این پیام آمده است: تصویب منشور کوروش در یونسکو، بازتاب وجدان تاریخی ملتی است که همواره در جست‌وجوی صلح و کرامت انسانی بوده است. این رخداد یادآور آن است که میراث‌فرهنگی ایران، بنیانی زنده برای آینده بشریت است.
در این ارتباط، علی دارابی قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم به‌مناسبت گرامی‌داشت دو هزار و پانصد و پنجاهمین سالگرد منشور حقوق بشر کوروش (در فهرست بزرگداشت‌های جهانی یونسکو) پیامی به شرح زیر صادر کرد: 
در جهانی که هنوز صدای انسانیت را می‌شنود، نام کوروش، دوباره از دل تاریخ برمی‌خیزد؛ یادآور روزی که آزادی، عدالت و کرامت انسان، در خاک ایران به واژه بدل شد. منشور کوروش، نخستین اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر، نه یک سند باستانی، بلکه پیمانی جاودانه میان انسان‌هاست. در آن روزگار که قدرت‌ها از عدالت بی‌خبر بودند، او از حقِ زیستن، از انتخابِ ایمان، و از امنیتِ اندیشه سخن گفت.
یونسکو در سند رسمی خود (۴۳ C/۵۲) این منشور را یکی از نخستین متون مکتوبِ حقوق بشر در جهان دانسته است؛ متنی که از دل تاریخ برخاست اما برای آیندهٔ بشریت نوشته شد؛ پلی میان اخلاق و سیاست، میان ایمان و وجدان. از دبیرکل و دبیرخانهٔ یونسکو، از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از کمیسیون ملی یونسکو در ایران و از نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو برای تلاش‌های ارزشمندشان در تحقق این رویداد جهانی صمیمانه سپاسگزارم.
ابتکار مشترک جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان و عراق، نمادی از پیوند فرهنگی ملت‌هایی است که از یک ریشهٔ تمدنی برآمده‌اند و امروز پیام‌آور صلح و همزیستی‌اند. در فرهنگ ما، روح کوروش هنوز زنده است. در نوروزِ امید، در مهرگانِ عدالت، در نغمه‌های صلح و در آیینِ مهربانی. پاسداری از کرامت انسان، خود والاترین میراث فرهنگی ماست و چنان‌که علامه طباطبایی در تفسیر المیزان آورده است؛ شاید کوروش همان ذوالقرنینِ قرآن باشد؛ مردی که خرد و ایمان را در خدمت عدالت و انسانیت به‌کار گرفت.
به‌عنوان رئیس شورای حکام مرکز یونسکویی میراث ناملموس تهران، بر این باورم که مأموریت ما ادامهٔ همان پیام است؛ پاسداری از فرهنگ به‌مثابهٔ زبان صلح و انتقالِ داناییِ نیاکان به نسل‌های آینده. باشد که آموزه‌های منشور کوروش در پرتو همکاری‌های یونسکو و ملت‌های فرهنگ‌دوست، چراغی شود برای جهانی که بیش از هر زمان، به یادآوریِ فلسفهٔ زیستِ انسان نیاز دارد.

بازخوانی تاریخ با ترجمه نخستین بیانیه حقوق بشر جهان
همچنین در این باره، میراث آریا گزارشی با عنوان «بازخوانی تاریخ با ترجمه نخستین بیانیه حقوق بشر جهان» منتشر کرد که به این شرح است: 
در چهل‌وسومین کنفرانس عمومی یونسکو، منشور کوروش به عنوان نخستین بیانیه حقوق بشر یاد به تصویب رسید؛ سندی که پیام صلح، آزادی و انسان‌دوستی را از دل تاریخ به جهان امروز آورد اما در پسِ این منشور جهانی، نام مردی می‌درخشد که سال‌ها پیش از دیگران، رمز این خطوط را گشود و کلمات کوروش بزرگ را به زبان پارسی زنده کرد؛ عبدالمجید ارفعی، نخستین ایرانی که منشور کوروش را از زبان بابلی به فارسی ترجمه کرد.
۱۵ آبان‌، در چهل‌وسومین کنفرانس عمومی یونسکو، منشور کوروش بار دیگر در کانون توجه جهانیان قرار گرفت. تصویب رسمی این سند در مجمع عمومی، نه تنها یادآور میراث‌فرهنگی و معنوی ایران باستان است، بلکه یادبودی است از تلاش کسانی که قرن‌ها پس از نگارش آن، راز واژه‌هایش را دوباره زنده کردند. در میان آن‌ها، نامی برجسته‌تر از همه می‌درخشد؛ عبدالمجید ارفعی، زبان‌شناس، پژوهشگر و نخستین ایرانی که توانست منشور کوروش را بخواند، بفهمد و به فارسی ترجمه کند.
ارفعی، مردی از نسل خاک و تاریخ، سال‌ها از عمر خود را صرف رمزگشایی گل‌نبشته‌ها و خطوط میخی کرده است. او از نخستین ایرانیانی بود که زبان‌های ایلامی و آکدی، همان زبان‌هایی که امپراتوری‌های باستانی بابل و آشور با آن سخن می‌گفتند، را در دانشگاه شیکاگو آموخت؛ زبانی که بعدها کلید فهم منشور کوروش شد. منشوری که روی گل پخته‌ای از دل بابل باستان آمده بود و کوروش هخامنشی در آن از صلح، عدالت، آزادی و بازگرداندن مردمان به سرزمین‌هایشان سخن گفته بود.
در دهه‌ پنجاه خورشیدی، زمانی که ارفعی در ایالات متحده روی گل‌نبشته‌های تخت‌جمشید کار می‌کرد، فرصتی یافت تا از روی مولاژ منشور کوروش ــ نسخه‌ای دقیق از اصل اثر که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود ــ متن بابلی آن را بخواند و ترجمه کند. او با دقتی وسواس‌گونه و دانشی عمیق از آکدی و ایلامی، واژه‌به‌واژه منشور را به پارسی برگرداند؛ ترجمه‌ای که برای نخستین بار به ایرانیان امکان داد سخنان کوروش را بی‌واسطه و مستقیم بخوانند.
ارفعی بعدها در گفت‌وگوهای خود گفته بود که در سطرهای نخست منشور، کوروش از چگونگی ورودش به بابل سخن می‌گوید و از سطر بیستم به بعد، خود را معرفی می‌کند و از کارهایش می‌نویسد. اما نکته‌ای که برای او بیش از همه ارزش داشت، روح انسانی و آرامش‌طلب منشور بود؛ «در سراسر منشور، کوروش از کوچاندن مردم یا ستم سخن نگفته است. او از صلح، آرامش و بازگرداندن مردمان به خانه‌هایشان حرف می‌زند».
ترجمه ارفعی نه فقط یک کار علمی، بلکه پلی بود میان گذشته و امروز؛ میان سنگ‌نبشته‌های خاموش و زبان زنده‌ مردم ایران. او با حوصله‌ای بی‌پایان، در کنار منشور کوروش، هزاران گل‌نبشته‌ تخت‌جمشید را نیز خواند و ترجمه کرد؛ اسناد مالی و اداری از دوران داریوش و خشایارشا که تصویری دقیق از سازمان، عدالت و نظم در امپراتوری هخامنشی ارائه می‌دهند.
ارفعی در مسیر این تلاش‌ها بارها تا مرز از دست دادن بینایی پیش رفت، اما هیچ‌گاه از کار خود دست نکشید. او خود گفته بود «زبان‌های باستانی را مثل کودکی که تازه الفبا می‌آموزد یاد گرفتم. اما همین کودکِ کوچک، مرا به جهان کوروش و داریوش برد.» اکنون که یونسکو منشور کوروش را در جایگاه جهانی خود به رسمیت شناخته است، نام ارفعی نیز در کنار آن می‌درخشد؛ مردی که به‌جای شمشیر، با واژه‌ها جنگید تا صدای صلح کوروش را از دل تاریخ بیرون بکشد.
منشور کوروش امروزه در سالن‌های بین‌المللی به عنوان نماد انسانیت و مدارا شناخته می‌شود اما شاید کمتر کسی بداند که نخستین ترجمه فارسی آن نه در لندن و نه در پاریس، بلکه به دست یک ایرانیِ شیفته تاریخ در سال‌های دور انجام شد. ترجمه‌ای که نه تنها به منشور کوروش جان دوباره داد، بلکه هویت ایرانی را از دل گل‌نبشته‌های خاموش دوباره زنده کرد.
تصویب منشور کوروش در یونسکو، یادآور مردانی است که عمر خود را در راه زنده کردن صدای ایران باستان صرف کردند.عبدالمجید ارفعی، نخستین مترجم ایرانی منشور کوروش، با تلاش خستگی‌ناپذیر خود کاری کرد که امروز، وقتی نام کوروش و منشور صلح او در جهان طنین می‌افکند، ما نیز سهمی روشن و بزرگ در این افتخار داشته باشیم.