«ژست پُک» همچنان گزینۀ ثابت در جامعه!
بر اساس آمار و ارقام منتشرشده، مصرف دخانیات در میان مردان و زنان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال به ترتیب ۳۴ و ۹۰ درصد افزایش یافته، همچنین مصرف روزانه سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله به میزان ۱۹۰ درصد و در میان مردان این بازه سنی به میزان ۴۶ درصد افزایش یافته است.
یادداشت- رمزگشانیوز؛ در این مطلب به قلم الهام آمرکاشی می‌خوانید: عبارت «تبلیغ دخانیات در فیلم‌ها و شبکه نمایش خانگی ممنوع است»؛ تازه‌ترین گزاره‌ای است که در هفته اخیر با توجه به قرار داشتن در هفته ملی بدون دخانیات (۵ تا ۱۱ خردادماه) از سوی جعفر جندقی -رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- مطرح شد.
اما تکیه بر این مهم که گزینۀ فوق، تا چه حد می‌تواند برای محصولات نمایش خانگی بازدارندگی ایجاد کند، همان نقطه ثقل همیشگی برای ارائه راهکار و راهبرد خاص اما بدون خروجی در خصوص زوایای قابل بحث در آسیب‌های اجتماعی است.
جندقی با ذکر این موضوع که تبلیغ مصرف دخانیات در فیلم‌ها به ویژه در سریال‌های نمایش خانگی، ممنوع است، مطرح کرده: بسیاری از استندهای جذاب فروشگاه‌ها که اتفاقاً پشت سر فروشنده نیز قرار گرفته و جذابیت بصری دارند، محل فروش سیگار هستند که این کار ممنوع است.
موارد فوق درحالی تنها در تیترهای خبری خود را نشان می‌دهد که همچنان ردپای عمیق این مهم در فیلم‌های نمایش خانگی، استندها و تبلیغات شهری نمایان است و ورود ممنوعِ جدی در این زمینه را خواستار است.
و درحالی به تازگی ردپای سیگارهای الکترونیک، به ژست موجود در پُک، اضافه کرده که فرهنگ‌سازی بر مقولۀ «ژست پُک» از جمله موارد قابل اشاره است که از نگاه روانشناسی و به باور جامعه‌شناسان در این حوزه، نیازمند ورود جدی است.
در این زمینه بهزاد ولی‌زاده -رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت- با اشاره به اثرات مخرب مصرف دخانیات بر سلامتی انسان، محصولات دخانی نوپدید نظیر سیگار و قلیان الکترونیکی، ویپ و محصولات گرم‌کننده سیگار بدون دود را به علت وجود نیکوتین در آنها، "بسیار اعتیاد آور" عنوان می‌کند.
ولی‌زاده با بیان این مهم که یکی از ترفندهای صنایع دخانی معرفی محصولات دخانی جدید مانند سیگارهای الکترونیک سیستم‌های ایجاد بخار (ویپ) و سیستم‌های گرم‌کننده تنباکو به عنوان محصولات بی‌خطر است، معتقد است: جوانانی که با گمراهی و ترفندهای صنایع دخانی برای اولین‌بار مواد دخانی را تجربه می‌کنند، به راحتی در آنها وابستگی به نیکوتین ایجاد شده و به یک مصرف‌کننده دائمی مواد دخانی تبدیل می‌شوند.
وی، استفاده از طعم‌دهنده‌های جذاب و اسانس‌های خاص که برای استفاده جوانان در تنباکو و محصولات نیکوتین به کار می‌رود را عاملی برای ترغیب جوانان به شروع مصرف این محصولات عنوان و تصریح می‌کند: تبلیغ محصولات جایگزین به عنوان کم‌خطر و کم‌آسیب یا تمیزتر به جای سیگارهای معمولی، ترفندی دیگر از صنایع دخانی است. به گفتۀ وی؛ وجود گلیسیرین در محلول سیگار الکترونیکی با آسیب به کیسه‌های هوایی ریه، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.
و در حالی جامعه هرساله فقط در یک هفتۀ خاص، در این خصوص میزگردهای متعدد و پوشش خبری متوالی را شاهد است که همچنان نیروی محرکه ابتدایی در این زمینه که به عنوان سه رأس اصلی می‌تواند مجرای موجود را به توقفگاه همیشگی هدایت کند؛ «محیط خانواده، مربیان و فیلم‌های نمایش خانگی» است.
تمرکز و فرهنگ‌سازی در این زمینه تا حدی مورد غفلت واقع شده است که گفتمان در محیط خانه و مدرسه جای خود را به جدل و نادیده‌انگاری سپرده و زمان کافی برای توجیه و تنویر افکار نوجوانان در بین خانواده‌ها وجود عینی ندارد.
آمار موجود نگران‌کننده است: «سال ۱۴۰۰، آخرین مطالعه وضعیت مصرف دخانیات ایران انجام شده و نتایج این مطالعه بیان می‌کند ۱۴.۰۱ جمعیت کشور از محصولات دخانی استفاده می‌کنند. در این میان ۹.۳۳ سیگار استعمال می‌کنند و ۴.۵ درصد نیز مصرف کننده قلیان در سال ۱۴۰۰ هستند. بنابر نتایج این مطالعه، ۴.۴ درصد زنان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که ۰.۷۷ درصد آنها سیگاری هستند و ۳.۶۴ درصد نیز قلیان استعمال می‌کنند. براساس آخرین مطالعه انجام شده، ۲۵.۸۸ درصد مردان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که از این میزان، ۱۹.۹۵ درصد سیگار و ۵.۵۶ درصد قلیان استعمال می‌کنند.
بررسی‌ها بیان می‌کند که میزان مصرف محصولات دخانی در کشور طی بازه زمانی پنج ساله در گروه سنی بالای ۱۸ سال سیر صعودی دارد. به عبارت دیگر، نتایج این مطالعه‌ها حاکی از این است که میزان دخانیات طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ میان مردان و زنان به ترتیب ۳ و ۱۱ درصد افزایش یافته است. همچنین مصرف قلیان در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۵ حدود ۵۴ درصد افزایش یافته است.
براساس آمار و ارقام منتشرشده، مصرف دخانیات در میان مردان و زنان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال به ترتیب ۳۴ و ۹۰ درصد افزایش یافته، همچنین مصرف روزانه سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله به میزان ۱۹۰ درصد و در میان مردان این بازه سنی به میزان ۴۶ درصد افزایش یافته است و نه تنها مصرف محصولات دخانی طی بازه زمانی ۵ ساله یعنی از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ در میان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال افزایش یافته بلکه گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال نیز روند افزایش مصرف محصولات دخانی را تجربه کرده‌اند».
در این زمینه، رضا فریدی -درمانگر اعتیاد و فعال آسیب‌های اجتماعی- دربارۀ آسیب‌های مصرف قلیان و سیگار در دوران نوجوانی می‌گوید: نوجوانی دوره‌ای است که با تغییرات شناختی، زیستی و روانشناختی همراه است و بسیاری از افراد در این دوره رشدی درگیر رفتارهای پرخطر از قبیل مصرف سیگار و قلیان و سایر مواد می‌شوند.
وی با اشاره به پژوهش‌های مختلف که نشان می‌دهد؛ شیوع استعمال سیگار در نوجوانان و جوانان درحال افزایش است؛ هشدار می‌دهد: «در ایران نیز مصرف سیگار و قلیان از شایع‌ترین موارد مصرف در میان دانش‌آموزان ایرانی است».
فریدی با اشاره به اینکه پایین بودن سطح سواد سلامت در جامعه و خانواده و گسترش باورهای غلط، می‌تواند انگیزه و گرایش به مصرف سیگار و قلیان را افزایش دهد، می‌گوید: «برای مثال باور غلطی که در کشورمان وجود دارد این است که بخشی از جامعه و خانواده و نوجوانان معتقدند سیگار و قلیان اعتیادآور نیست یا اینکه سیگار و قلیان مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند؛ این موارد ازجمله باورهای غلطی است که در بین مردم به ویژه قشر نوجوان وجود دارد».
این درمانگر اعتیاد، معتقد است: «آموزش مهارت‌های زندگی از قبیل: مهارت خودآگاهی، همدلی کردن، تصمیم‌گیری، حل مسئله، ارتباطات، نه گفتن، تفکر خلاق، تفکر نقادانه، مدیریت استرس، مدیریت خشم و... متناسب با گروه سنی باید از کودکی و توسط نهادهایی چون خانواده، مهدهای کودک، مدرسه و... انجام شود و هرچه قدر از این موضوع مهم، چه توسط خانواده و چه توسط حاکمیت غفلت شود؛ در آینده شاهد بیشترشدن آسیب‌های اجتماعی ازجمله اعتیاد به مواد مخدر خواهیم بود و این امر موجب از بین‌رفتن شور و نشاط، سرزندگی و امید به زندگی در بین خانواده‌ها خواهد شد و جامعه‌ای افسرده همراه با آسیب‌های اجتماعی فراوان را خواهیم داشت».
وی دربارۀ اهمیت آموزش‌های خودمراقبتی از دوران کودکی نیز تأکید دارد: «این آموزش‌ها باید از خانواده و درون مهدهای کودک و مدارس به کودکان داده شود؛ نهادهای مختلف از خانواده و آموزش و پرورش تا رسانه و دانشگاه، همه و همه در انتقال این آموزش‌ها نقش دارند».
با توجه به مباحث موجود و روند افزایشی آمار مصرف در نوجوانان، باید منتظر بود و دید رویکرد تازه در این مسیر، از سوی کدام نهاد متولی اجرا خواهد شد و جامعه در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد نسلی بدون پُک‌های ممتد خواهد بود یا خیر!
اما تکیه بر این مهم که گزینۀ فوق، تا چه حد می‌تواند برای محصولات نمایش خانگی بازدارندگی ایجاد کند، همان نقطه ثقل همیشگی برای ارائه راهکار و راهبرد خاص اما بدون خروجی در خصوص زوایای قابل بحث در آسیب‌های اجتماعی است.
جندقی با ذکر این موضوع که تبلیغ مصرف دخانیات در فیلم‌ها به ویژه در سریال‌های نمایش خانگی، ممنوع است، مطرح کرده: بسیاری از استندهای جذاب فروشگاه‌ها که اتفاقاً پشت سر فروشنده نیز قرار گرفته و جذابیت بصری دارند، محل فروش سیگار هستند که این کار ممنوع است.
موارد فوق درحالی تنها در تیترهای خبری خود را نشان می‌دهد که همچنان ردپای عمیق این مهم در فیلم‌های نمایش خانگی، استندها و تبلیغات شهری نمایان است و ورود ممنوعِ جدی در این زمینه را خواستار است.
و درحالی به تازگی ردپای سیگارهای الکترونیک، به ژست موجود در پُک، اضافه کرده که فرهنگ‌سازی بر مقولۀ «ژست پُک» از جمله موارد قابل اشاره است که از نگاه روانشناسی و به باور جامعه‌شناسان در این حوزه، نیازمند ورود جدی است.
در این زمینه بهزاد ولی‌زاده -رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت- با اشاره به اثرات مخرب مصرف دخانیات بر سلامتی انسان، محصولات دخانی نوپدید نظیر سیگار و قلیان الکترونیکی، ویپ و محصولات گرم‌کننده سیگار بدون دود را به علت وجود نیکوتین در آنها، "بسیار اعتیاد آور" عنوان می‌کند.
ولی‌زاده با بیان این مهم که یکی از ترفندهای صنایع دخانی معرفی محصولات دخانی جدید مانند سیگارهای الکترونیک سیستم‌های ایجاد بخار (ویپ) و سیستم‌های گرم‌کننده تنباکو به عنوان محصولات بی‌خطر است، معتقد است: جوانانی که با گمراهی و ترفندهای صنایع دخانی برای اولین‌بار مواد دخانی را تجربه می‌کنند، به راحتی در آنها وابستگی به نیکوتین ایجاد شده و به یک مصرف‌کننده دائمی مواد دخانی تبدیل می‌شوند.
وی، استفاده از طعم‌دهنده‌های جذاب و اسانس‌های خاص که برای استفاده جوانان در تنباکو و محصولات نیکوتین به کار می‌رود را عاملی برای ترغیب جوانان به شروع مصرف این محصولات عنوان و تصریح می‌کند: تبلیغ محصولات جایگزین به عنوان کم‌خطر و کم‌آسیب یا تمیزتر به جای سیگارهای معمولی، ترفندی دیگر از صنایع دخانی است. به گفتۀ وی؛ وجود گلیسیرین در محلول سیگار الکترونیکی با آسیب به کیسه‌های هوایی ریه، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.
و در حالی جامعه هرساله فقط در یک هفتۀ خاص، در این خصوص میزگردهای متعدد و پوشش خبری متوالی را شاهد است که همچنان نیروی محرکه ابتدایی در این زمینه که به عنوان سه رأس اصلی می‌تواند مجرای موجود را به توقفگاه همیشگی هدایت کند؛ «محیط خانواده، مربیان و فیلم‌های نمایش خانگی» است.
تمرکز و فرهنگ‌سازی در این زمینه تا حدی مورد غفلت واقع شده است که گفتمان در محیط خانه و مدرسه جای خود را به جدل و نادیده‌انگاری سپرده و زمان کافی برای توجیه و تنویر افکار نوجوانان در بین خانواده‌ها وجود عینی ندارد.
آمار موجود نگران‌کننده است: «سال ۱۴۰۰، آخرین مطالعه وضعیت مصرف دخانیات ایران انجام شده و نتایج این مطالعه بیان می‌کند ۱۴.۰۱ جمعیت کشور از محصولات دخانی استفاده می‌کنند. در این میان ۹.۳۳ سیگار استعمال می‌کنند و ۴.۵ درصد نیز مصرف کننده قلیان در سال ۱۴۰۰ هستند. بنابر نتایج این مطالعه، ۴.۴ درصد زنان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که ۰.۷۷ درصد آنها سیگاری هستند و ۳.۶۴ درصد نیز قلیان استعمال می‌کنند. براساس آخرین مطالعه انجام شده، ۲۵.۸۸ درصد مردان ایرانی از محصولات دخانی استفاده می‌کنند که از این میزان، ۱۹.۹۵ درصد سیگار و ۵.۵۶ درصد قلیان استعمال می‌کنند.
بررسی‌ها بیان می‌کند که میزان مصرف محصولات دخانی در کشور طی بازه زمانی پنج ساله در گروه سنی بالای ۱۸ سال سیر صعودی دارد. به عبارت دیگر، نتایج این مطالعه‌ها حاکی از این است که میزان دخانیات طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ میان مردان و زنان به ترتیب ۳ و ۱۱ درصد افزایش یافته است. همچنین مصرف قلیان در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۵ حدود ۵۴ درصد افزایش یافته است.
براساس آمار و ارقام منتشرشده، مصرف دخانیات در میان مردان و زنان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال به ترتیب ۳۴ و ۹۰ درصد افزایش یافته، همچنین مصرف روزانه سیگار در میان زنان ۱۸ تا ۲۴ ساله به میزان ۱۹۰ درصد و در میان مردان این بازه سنی به میزان ۴۶ درصد افزایش یافته است و نه تنها مصرف محصولات دخانی طی بازه زمانی ۵ ساله یعنی از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ در میان گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال افزایش یافته بلکه گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال نیز روند افزایش مصرف محصولات دخانی را تجربه کرده‌اند».
در این زمینه، رضا فریدی -درمانگر اعتیاد و فعال آسیب‌های اجتماعی- دربارۀ آسیب‌های مصرف قلیان و سیگار در دوران نوجوانی می‌گوید: نوجوانی دوره‌ای است که با تغییرات شناختی، زیستی و روانشناختی همراه است و بسیاری از افراد در این دوره رشدی درگیر رفتارهای پرخطر از قبیل مصرف سیگار و قلیان و سایر مواد می‌شوند.
وی با اشاره به پژوهش‌های مختلف که نشان می‌دهد؛ شیوع استعمال سیگار در نوجوانان و جوانان درحال افزایش است؛ هشدار می‌دهد: «در ایران نیز مصرف سیگار و قلیان از شایع‌ترین موارد مصرف در میان دانش‌آموزان ایرانی است».
فریدی با اشاره به اینکه پایین بودن سطح سواد سلامت در جامعه و خانواده و گسترش باورهای غلط، می‌تواند انگیزه و گرایش به مصرف سیگار و قلیان را افزایش دهد، می‌گوید: «برای مثال باور غلطی که در کشورمان وجود دارد این است که بخشی از جامعه و خانواده و نوجوانان معتقدند سیگار و قلیان اعتیادآور نیست یا اینکه سیگار و قلیان مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند؛ این موارد ازجمله باورهای غلطی است که در بین مردم به ویژه قشر نوجوان وجود دارد».
این درمانگر اعتیاد، معتقد است: «آموزش مهارت‌های زندگی از قبیل: مهارت خودآگاهی، همدلی کردن، تصمیم‌گیری، حل مسئله، ارتباطات، نه گفتن، تفکر خلاق، تفکر نقادانه، مدیریت استرس، مدیریت خشم و... متناسب با گروه سنی باید از کودکی و توسط نهادهایی چون خانواده، مهدهای کودک، مدرسه و... انجام شود و هرچه قدر از این موضوع مهم، چه توسط خانواده و چه توسط حاکمیت غفلت شود؛ در آینده شاهد بیشترشدن آسیب‌های اجتماعی ازجمله اعتیاد به مواد مخدر خواهیم بود و این امر موجب از بین‌رفتن شور و نشاط، سرزندگی و امید به زندگی در بین خانواده‌ها خواهد شد و جامعه‌ای افسرده همراه با آسیب‌های اجتماعی فراوان را خواهیم داشت».
وی دربارۀ اهمیت آموزش‌های خودمراقبتی از دوران کودکی نیز تأکید دارد: «این آموزش‌ها باید از خانواده و درون مهدهای کودک و مدارس به کودکان داده شود؛ نهادهای مختلف از خانواده و آموزش و پرورش تا رسانه و دانشگاه، همه و همه در انتقال این آموزش‌ها نقش دارند».
با توجه به مباحث موجود و روند افزایشی آمار مصرف در نوجوانان، باید منتظر بود و دید رویکرد تازه در این مسیر، از سوی کدام نهاد متولی اجرا خواهد شد و جامعه در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد نسلی بدون پُک‌های ممتد خواهد بود یا خیر!
Elhamamerkashi@ymail.com
لینک کوتاه
اخبار مرتبط
نظرات شما
0 نظر