انتخابات ۱۴۰۰، دریچه سیزدهم؛
نوروز و چهره‌های انتخاباتی آن
نوروز ۱۴۰۰ درحالی فرارسید که جامعه ایران آرام آرام در حال شناختن اصلی‌ترین بازیگران یکی از مهمترین صحنه‌های سیاست، یعنی انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم بوده و اهمیت این رویداد موجب شده است که نخستین روزهای سال هم خالی از تحلیل‌ها و گمانه زنی‌های انتخاباتی نباشد.
به نقل از سرویس سیاسی ایرنا ، سیدحسن خمینی، محمود احمدی نژاد، محمدجواد ظریف؛ عزت الله ضرغامی، علی لاریجانی و علی مطهری را می‌توان مهمترین چهره‌های نوروزی- انتخاباتی ایران در سال ۱۴۰۰ نامید. چهره‌هایی که در روزهای نخست سال درباره آن‌ها گمانه‌ها و تحلیل‌های زیادی مطرح شده است. امتناعی ضمنی، اصرار از نامزد و انکار از جریان متبوع، اصرار جریان متبوع و انکار نامزد مورد نظر، فعالیت نه چندان هویدای انتخاباتی و فعالیت رسمی انتخاباتی، کنش‌هایی هستند که از سوی نامزدهای مورد اشاره در رسانه‌ها منعکس شده و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
چهره‌های انتخاباتی اصلاح طلبان
مطرح شدن برخی نام‌های سیاستمداران از سوی برخی دیگر از آن‌ها، رسم انتخاباتی ایران است و جریان اصلاح‌طلب هم از این قاعده مستثنا نیست. چهره‌هایی مانند «سیدحسن خمینی»؛ تولیت مرقد بنیانگذار فقید نظام جمهوری اسلامی و «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه از نام هایی هستند که به نظر می‌رسد اصلاح طلبان قصد عبور از آن‌ها را ندارند و این در حالی است که هر دو این شخصیت‌ها به صورت تلویحی و رسمی از حضور در انتخابات به عنوان کاندیدا امتناع کرده اند. هم در سال گذشته و هم روزهای رفته از سال جدید؛ گمانه زنی‌ها درباره حضور و یا امتناع آن‌ها در انتخابات مورد توجه قرار گرفته است.
سیدحسن خمینی مدت‌هاست که به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری در رسانه‌ها و گعده‌های سیاسی ارزیابی می‌شود و موافقان و مخالفانی هم داشته و دارد. منتقدان حضور سیدحسن خمینی در قامت نامزد انتخابات ریاست جمهوری، نبود پیشینه اجرایی و برنامه مشخص برای اداره کشور را مهمترین نقطه ضعف او می‌دانند که انتسابش به خانواده امام خمینی (ره) هم نمی‌تواند موجب نادیده گرفته شدن این نقاط ضعف شود. موافقان عمدتا اصلاح طلب سیدحسن خمینی هم او را گزینه موجهی می‌دانند که ضمن نزدیکی به رییس دولت اصلاحات، توان احراز صلاحیت از سوی نهادهای ناظری چون شورای نگهبان را داراست. با این همه اما «جواد امام» دبیرکل بنیاد باران روز گذشته از امتناع سیدحسن خمینی برای ورود به عرصه انتخابات خبر داد و خود او هم پیش از این به صورت تلویحی تصریح کرده بود که به موضوع کاندیداتوری فکر نکرده است.
«محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه همچنان یکی از گزینه‌های گمانه‌زنی‌هاست حتی اگر بارها بر نامزد نشدن خود در انتخابات تاکید کرده باشد. اصلاح طلبان به دو دلیل مشخص درپی نامزدی ظریف در انتخابات آینده هستند؛ دلیل نخست احتمال بالای تایید صلاحیت وی است و دلیل دوم محبوبیت و مقبولیت قابل قبول وی نزد مردم. اصلاح طلبان برای پیروزی در انتخابات آینده به هر دو این پیش نیازها، نیاز دارند و ظریف در صورت کاندیداتوری و در قیاس با دیگر گزینه‌های روی میز؛ بیشتر می‌تواند این دو نیاز را رفع کند.
منتقدان اما حضور انتخاباتی ظریف حتی از جریان اصلاح طلب هم معتقدند وی هراندازه در سیاست خارجی و روابط بین الملل از دیپلمات‌های متبحر ایران و حتی جهان است؛ در سیاست داخلی؛ تجربه مورد نیاز را برای اداره کشور ندارد و احتمالا برای رفع چنین نقطه ضعفی است که برخی از رسانه‌ها و چهره ها سال گذشته از دوگانه ظریف-لاریجانی، به عنوان ترکیب ایده آل در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم برای چپ های سیاسی ایران، سخن گفتند. با این همه به نظر می‌رسد اصرار جریان اصلاح طلب برای نامزدی این دو و انکار آن‌ها همچنان ادامه داشته باشد. «حسین مرعشی» سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی در این زمینه تاکید کرده است: «محمدجواد ظریف و سیدحسن خمینی همچنان جزو گزینه‌های مطرح هستند و بحث بر سر آن‌ها ادامه دارد، اما هنوز به نتیجه نهایی نرسیده ایم.»
چهره‌های انتخاباتی اصولگرایان
اگر تا روزهای پایانی سال گذشته، «محمدباقر قالیباف» و «ابراهیم رییسی» روسای قوای مقننه و قضائیه از مهمترین نام های مطرح در اردوگاه اصولگرایان بودند؛ در نخستین روزهای سال جدید، بیشترین نامی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود؛ «محمود احمدی نژاد» رییس جمهوری پیشین است. حتی اگر اصولگرایان روزها و ماه‌ها از وی برائت بجویند و احمدی‌نژاد هم خود را نه در قامت اصولگرا که یک چهره و شخصیت متفاوت از تمام دوران سیاست ورزی تعریف کند. به گونه‌ای که با انتشار هر گفت و گو و دیدگاهی از وی، بخشی از اصولگرایان به آن واکنش نشان داده و گاهی حتی آن را محکوم هم کنند. در تازه ترین اظهارات فعالان سیاسی اصولگرا علیه احمدی نژاد؛ «محسن رفیقدوست» گفته است: «احمدی‌نژاد اصلا مردود سیاسی است و هیچ جایی در این مملکت ندارد. «من جرب المجرب حلت به الندامه» آزموده را آزمودن خطاست.»
تمام حرکات و رفتارهای رییس جمهوری پیشین، از قصد انتخاباتی وی حکایت دارد به گونه‌ای که در تازه ترین گفت و گوی رسانه ای خود تصریح کرده است: «ما نرفتیم که بخواهیم بیاییم، ما هستیم و مسئولیت‌های اجتماعی افراد هم تعطیل بردار نیستند، همیشه هستند و هرگز جدا نمی‌شوند؛ اما موضوع انتخابات را باید به زمان انتخابات موکول کرد، زیرا من هم حرف‌های زیاد و مهمی برای گفتن دارم.»
با وجود این عزم اما موضوع احراز صلاحیت وی با توجه به رد آن در دوره های پیشین؛ به سادگی ممکن نخواهد بود. این موضوع بستر انواع شایعه و جعل خبر را طی روزهای گذشته فراهم کرده و شماری از کانال‌های خبری در فضای مجازی، مدعی شده اند که شورای نگهبان به برخی نام‌های مطرح و محتمل نامزدی در انتخابات، پیامی مبتنی بر عدم تایید صلاحیت آن‌ها داده است. گرچه چنین موضوعی دور از واقعیت است اما جریان بهار نمی‌تواند مانند دیگر طیف های اصولگرا؛ خیال خود را درباره عبور از سد احراز صلاحیت‌ها آسوده سازد و این میان باید تا هفته‌های منتهی به انتخابات به انتظار و نظاره نشست.
پس از احمدی نژاد، «علی مطهری» را می‌توان پرتکرارترین نام نوروزی جریان اصولگرا دانست. او هم مانند احمدی نژاد معتقد است که مدت‌هاست از اصولگرایان جدا شده اما نمی‌توان وی را در جناح مقابل یعنی اصلاح طلبان هم قرار داد. مطهری این روزها در گفت و گوهای متنوعی دیدگاه‌های خود را به عنوان یکی از نامزدهای رسمی انتخابات آینده اعلام می کند و امیدوار است با مشارکت بالای مردم در انتخابات به پاستور راه یابد.
«علی لاریجانی» رییس پیشین مجلس هم گرچه در جریان اصلاح طلب هم نامش مطرح است اما باز هم می‌توان او را اصولگرا دانست حتی اگر معتدل باشد. گرچه مانند سال گذشته هیچ حرف و نشانه صریحی از شخص وی اعلام نشده که موید نامزدی وی در انتخابات باشد اما گروهی این روزها همکاری لاریجانی در به سامان رسیدن سند همکاری راهبردی ایران و چین را تحلیل انتخاباتی می کنند.
در نهایت این نام ها در هر دو جریان اصولگرا و اصلاح طلب تنها زمانی می‌توانند به حضور در پاستور و رسیدن به ریاست جمهوری امیدوار باشند که حضور مردم در انتخابات آینده تثبیت شود. در ارزیابی شرایط آینده و نحوه این تثبیت گرچه بسیاری از سیاستمداران سخن می‌گویند اما بررسی شرایط انتخاباتی آتی در کشور از سوی جامعه شناسان هم قابل تامل بود.
در این میان «تقی آزاد ارمکی» جامعه شناس با اشاره به اینکه باید انتخابات برگزار شود تا ناجی آن را تعیین کنیم؛ گفته است: «فوتبالیست‌ها در بازی جدی نشان می‌دهند چه کسی می‌تواند گل بزند. اجازه دهید بعد از عید شود ناجی پیدا می شود و قطعا اگر مشارکت حداکثری باشد ناجی را پیدا می کنیم.» به نظر می‌رسد با پایان تعطیلات نوروزی و انتشار مجدد روزنامه‌ها و رسمیت یافتن فعالیت‌های سیاسی، باید منتظر گرم شدن فضای انتخاباتی ماند و این مهمترین هدف بسیاری از جریان‌های سیاسی و فعالان این عرصه است.