گسترش فابینگ در کودکان با نادیده‌انگا‌ری‌های متعدد!

یادداشت- رمزگشانیوز؛ در این مطلب به قلم الهام آمرکاشی می‌خوانید: در حالی جامعه در عصر شلوغِ فضای مجازی به سر می‌برد که در بازه زمانی حاضر، با کودکانی با دورنمای ذهنی فراتر از سن و سال خود مواجه هستیم که جهان‌بینیِ متفاوتی با هم‌سن و سالان خود در نسل‌های گذشته دارند و نوع نگاه و تفاوت اندیشه‌ای که در این نسل وجود دارد، گاهی اوقات مخرب و تا اندازه‌ای قابل تفکر برای تغییر است. نسلی که پتانسیل عالی برای رشد در مسیر درست را دارد اما در صورت نادیده‌انگاری و عدم رصد از سوی والدین و مربیان آموزشی، به مثابه قرارگرفتن در لبه پرتگاهی متصور است که هرآن امکان دارد که تصور صعود به تصویر سقوط بدل گردد.
یکی از موارد قابل توجه در این زمینه وَ در برهه زمانیِ فعلی، توجه بیش از اندازۀ کودکان به تلفن همراه در یکایک فضاهای اجتماعی- شهری است. موضوعی که در وهله ابتدایی، ساده ‌انگارانه تلقی می‌شود اما از نگاه جامعه‌شناختی و روانشناسی جای تأمل و تدقیق دارد.
«در بهار ۲۰۱۲ فرهنگ لغت Macquarie استرالیا و آژانس تبلیغاتی McCann گروهی از متخصصان زبان را گردهم آوردند تا بر پدیده‌ای رایج در عصر تلفن‌های هوشمند نامی بگذارند. آن‌ها این پدیده را فابینگ 'Phubbing' لقب دادند و آن‌ را چنین تعریف کردند: "عمل نادیده‌گرفتن کسی که با شما صحبت می‌کند، با توجه و نگاه‌کردن به تلفن همراه خود" یا "عمل خنثی‌کردن روابط شخصی در یک محیط اجتماعی با نگاه‌کردن به تلفن به جای توجه به دیگری". بنا به تعاریف موجود، 'Phubbing' عملی است که باعث می‌شود افراد در محیط‌های اجتماعی یا خانوادگی به جای توجه به دیگران به تلفن خود نگاه کنند. یا به عبارت ساده‌تر: بی‌اعتنایی به دیگران با نگاه‌کردن به تلفن همراه».

اگرچه فابینگ در بسیاری از کشور‌های پیشرفته به عنوانِ یک عارضه شناخته شده و لوگوی فابینگ ممنوع! یا فابینگ توقف! و نه به فابینگ! روی تیشرت، لیوان، لوازم کاربردی به‌کار برده می‌شود تا توجۀ مردم به این آسیب مجازی بیشتر جمع شود که معضل موجود در جامعه کنونی درحال چرخش و انتقالِ رفتاری به مخاطبان دیداری برای هر گروه و محدودۀ سنی است و تمایلِ خودنمایی در فضای مجازی و ارتباط‌‌گیری در شبکه‌های اجتماعی بیش از روابط فعال در جامعه مدنی درحال بروز و ظهور است و تکثیرِ اختلالات روحی- روانی ازجمله عواقب فابینگ در بحبوحه کنونی است که ضرورت هشدارهای بیش از پیش و آموزش و فرهنگ‌سازی در این مسیر را از سوی مسئولان ذی‌ربط -علی‌الخصوص در بازه سنی نوجوانان- خواستار است.

و در حالی هشدار جدی در این مسیر بر این مقوله تکیه دارد که ۷۵ درصد جمعیت کشورمان در معرض این عارضه بالقوه قرار دارند که به تأکید علیرضا شریفی یزدی- روانشناس اجتماعی؛ «ما در مقوله تلفن همراه و به طور کلی شبکه‌های اجتماعی دچار «تأخر فرهنگی» یا «واپس ماندگی فرهنگی» هستیم. به این معنا که در کشور ما همواره بین زمان استفاده از یک ابزار تکنولوژی و فرهنگ استفاده از آن یک فاصله‌ای می‌افتد، چراکه به اشتباه در ابتدا این تکنولوژی‌ها را وارد کرده و بدون آموزش نحوه استفاده این تکنولوژی‌ها آن‌ها را به شکل گسترده در اختیار مردم قرار می‌دهیم و از این رو «واپس ماندگی فرهنگی» بسیار در جامعه ما مشهود است. ازسوی دیگر دستگاه‌های رسمی تعلیم و تربیت ما در جهت آموزش سواد رسانه‌ای به مردم اقدام در خور توجهی انجام نداده‌اند و این نقص بزرگ سیستم تعلیم و تربیت ما است».
بند مذکور تا حدی قابل توجه است که به اعتقاد کثیری از افراد صاحب‌نظر در این زمینه، فضای مجازی در کنار جذابیت خاص خود، به طور تام و قطع به یقین، برای شمار گسترده‌ای از کودکان، مناسب نبوده و در اشاعه کم‌سوادی نیز به آن‌ها کمک خواهد کرد. کم‌سوادی از آن بُعد قابل بحث است که در تعداد قابل توجهی از شبکه‌های اجتماعی، اشتراک‌گذاری مطالب به صورت علمی و صحیح صورت نمی‌گیرد و بارگذاری تعداد بالایی از مطالب در جهت تخریب ذهنی کودکان و رهیابیِ ذهنیِ آنان در مسیر سیال نادرست از جهت‌دهی اصولی و قابل تعریف در جامعه کنونی است.
شریفی یزدی، درحالی افسردگی را نخستین اثر روان‌شناختی «فابینگ» می‌داند که به گفتۀ وی: «مطالعات بیان‌گر این موضوع است که افرادِ درگیر با «فابینگ» یا به افسردگی دچار می‌شوند و یا اگر از پیش مبتلا به افسردگی بوده‌اند، افسردگی آن‌ها شدت یافته و عمیق می‌شود و از سوی دیگر معمولاً افراد مبتلا به «فابینگ» اضطراب بالایی را نیز تجربه می‌کنند».

به اعتقاد شریفی‌یزدی؛ «اغلب افراد مبتلا به فابینگ به موبو فوبیا نیز دچار می‌شوند؛ به طوری که اگر به هر دلیلی تلفن همراهشان از آنها دور شود، احساس ترس و فوبیای عجیبی در وجود آنها شکل می‌گیرد که از جمله علائم آن نیز این است که معمولاً این افراد به هنگام کارهای عادی و ضروری زندگی تلفن همراه را نزد خود دارند، برای مثال هنگام غذا خوردن و در سر سفره غذا نیز تلفن همراه با آنها است و اگر مدت کوتاهی تلفن همراه از آنها دور شود احساس می‌کنند اخبار مهمی در حال رخ دادن بوده که آنها از آن اخبار و رویداد مهم عقب مانده‌اند».

در این میان درحالی تمرکز بر این مهم، از جمله مؤلفه‌های حائز اشاره‌ای است که با نادیده‌انگاری‌های متعدد در حال گسترش به انواع و انحاء متفاوت است که مواردی چون: «غذایتان را بدون تلفن بخورید، تلفن را از دسترس خود دور کنید و با گذاشتن آن در ماشین یا جیب کت، خود را به چالش بکشید»؛ از جمله راهکارهای مذکور است که با احتمال بالایی اگر به کرات و منسجم در برنامه فرهنگ‌سازیِ روزمره قرار بگیرد، می‌تواند به عنوان ابتدایی‌ترین موارد لحاظ‌شده، سلامتِ ذهن افرادِ درگیر را در مسیرِ درست روابط قرار دهد.
اگرچه هشدارهای موجود دراین خصوص به توالی از سوی کارشناسان ذی‌ربط تکرار می‌شود و آمار شیوع این معضل در مدار صعودی، رو به رشد است که باید منتظر بود و دید آموزش سواد رسانه‌ای در این زمینه در چه بازه‌ای در سبد آموزشی کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد و می‌توان شاهد مرمت استفاده از شبکه‌های مجازی در کشور بود یا خیر!