صاحب بن عباد طالقانی مؤسس اولین کتابخانه عمومی جهان اسلام
طالقان تنها شهرستان در کل کشور که فاقد کتابخانه عمومی است
حسب سوابق تاریخی، با تشکیل حکومت‌های مستقل ایرانی از حکومت مرکزی عباسی(عربی)، حفظ و حراست از میراث قدیمی ایرانی، زبان فارسی و نوروز و... مورد توجه مجدد قرار می‌گیرد و به همراه آن و به خصوص در دوره آل بویه، گسترش و پذیرش مذهب تشیع در ایران، فراگیر می‌گردد.
یادداشت- رمزگشانیوز؛ در این مطلب به قلم مهدی آهنگری می‌خوانید: صاحب بن عباد طالقانی، در حکومت آل بویه، جایگاه ویژه‌ای دارد که علاوه بر ارتقاء سطح فرهنگی جامعه، در مناطق تحت تسلط دیلمیان، به ترویج مذهب تشیع و توسعه فرهنگ اسلامی و همچنین، توجه به نمادهای ایرانی نوروز و... پرداخته است.
برخی اعلام کرده‌اند صاحب بن عباد، اهل طالقونچه اصفهان بوده است و لکن شواهد و دلایل انتساب ایشان به طالقان دیلم (طالقان فعلی استان البرز) بسیار بیشتر و قوی‌تر می‌باشد.
صاحب روابط ادبی خوبی با شیخ صدوق ره داشته است و سلسله اقدامات فرهنگی وی، از جمله ایجاد کتابخانه عمومی در جهان اسلام و تألیفات و آثار ادبی صاحب بن عباد موجب رونق فرهنگی حکومت دیلمیان بوده است.
کرم و جوانمردی از بارزترین صفات اخلاقی صاحب بود، از تواضع و فروتنی بهره فراوان داشت و به ویژه سادات و دانشمندان را گرامی می‌داشت.
به هر تقدیر، صاحب بن عباد، از قدیمترین و به خصوص، مشهور ترین دولت مرد طالقانی می‌باشد که در این یادداشت، بر اساس منابع موجود در اینترنت، به نقل از آثار مکتوب، برخی خصوصیات و اطلاعات تاریخی صاحب بن عباد طالقانی در خصوص ایجاد اولین کتابخانه عمومی جهان اسلام مورد توجه قرار می‌گیرد.
ایجاد کتابخانه عمومی
صاحب بن عباد، جهت ترویج و گسترش تشیع و اعتلای فرهنگی ملی و اسلامی، اولین کتابخانه عمومی جهان اسلام را ایجاد و با وقف آن، امکان استفاده عامه اهل علم از آن را فراهم ساخت.
گفته شده که بیشتر آثاره زمانه، در کتابخانه صاحب بن عباد وجود داشته است. در آنجا کتاب‌هاى زیاد گردآورى و فراهم آمده بود که فقط از طریق دستنویس کردن، تهیه شده بود، که کارى بس دشوار و مستلزم صرف وقت و هزینه زیادى بود.
در کتاب معجم الادباء جلد 6 و روضات‌الجنات، جلد 2 و بسیارى از منابع دیگر، شکوه و عظمت این کتابخانه را ذکر کرده‌اند، آمار مختلفى براى تعداد کتاب‌هاى آن چون 206 هزار،140 هزار، 117 هزار، 114 هزار است و 100 هزار گفته‌اند.
همگى آمار فوق مى‌تواند صحیح باشد و این به علت دوره‌هاى مختلف زندگانى صاحب است که با گذشت زمان بر تعداد کتاب‌هاى آن افزوده شده است. منابع فوق، فهرست کتاب‌هاى کتابخانه صاحب را مشتمل بر 10 جلد دانسته‌اند که براى حمل خود کتاب‌هاى آن به 400 شتر و به گفته‌اى به حدود 700 شتر نیاز بوده است.
ثعالبى مى‌گوید که ابوالحسن محمد بن الحسین الفارسى النحوى از صاحب نقل کرده است که «از طرف ابو العباس تاش نامه‌اى از نوح بن منصور پادشاه خراسان، که به خط خود آن را نگاشته بود، به من رسانید نوح در آن نامه مرا به خراسان فرا خواند و گفت، اگر به خراسان روم مرا وزارت داده و در اداره کشور بر من اعتماد نموده، گنجینه اموال را در اختیارم نهاده و دست مرا در تمام امور کشور و تصمیمات باز مى‌گذارد.
من در پاسخ او عذرهاى گوناگون آوردم ازجمله گفتم: دستگاه وزارت من بزرگى و عظمت بسیار دارد و تنها براى انتقال کتابخانه‌ام چهارصد شتر لازم است تا چه رسد به اسباب و ادوات دیگر.
مؤلف تاریخ قمى نویسد: «پیش از صاحب، رسم پادشاهان و وزراء آن بود که کتب خود را همانند جواهرات و زر و سیم در گنجینه‌اى نهان مى‌کردند و دانش طلبان و شیفتگان کتابخانه را از مطالعه و خواندن محروم مى‌نمودند و سرانجام آن کتب ارزشمند طعمه خاک گشته، از بین مى‌رفت امّا صاحب بن عباد دفاتر و کتاب‌هاى گوناگون مربوط به دانش‌هاى مختلف و فنون متفاوت را در اختیار مشتاقان قرار داد و وقف آنان نمود تا مورد استفاده قرار دهند و از آنها بهره فراوان بردند».
بعدها همین کتابخانه پایه و اساس کتابخانه عمومى شهر رى شد و نام دارالکتب رى گرفت. کتابخانه صاحب مقارن قرن دهم میلادى یعنى قرون وسطى تأسیس شد، دورانى که در اروپا و دنیاى غرب عصر تاریک خوانده مى‌شد و اختناق فکرى در این جوامع حاکم بود.
کتابخانه صاحب تا حمله سلطان محمود غزنوى سال‌ها بهترین مرجع محققان و دانش‌پژوهان ایران بود. از آنجایى که سلطان محمود غزنوى، مردى متعصب و قشرى بود، به سبب وجودکتاب‌هاى شیعى، معتزلى و رافضى در این کتابخانه پس از تصرف، دستور سوزاندن آنها را داد، بقیه کتاب‌ها (غیر مذهبى) تا زمان ابوالحسن على بن زید بیهقى نیز قابل توجه بوده است،
زیرا بیهقى مى‌نویسد: کتابخانه صاحب را دیدم و مى‌توانم صعوبت حمل و نقل آن را از رى به بخارا و صحت نظر صاحب بن عباد را گواهى بدهم این کتابخانه چنان عظیم بود که فهرست آن شامل 10 مجلد کتاب مى‌شد.
برخی اعلام کرده‌اند صاحب بن عباد، اهل طالقونچه اصفهان بوده است و لکن شواهد و دلایل انتساب ایشان به طالقان دیلم (طالقان فعلی استان البرز) بسیار بیشتر و قوی‌تر می‌باشد.
صاحب روابط ادبی خوبی با شیخ صدوق ره داشته است و سلسله اقدامات فرهنگی وی، از جمله ایجاد کتابخانه عمومی در جهان اسلام و تألیفات و آثار ادبی صاحب بن عباد موجب رونق فرهنگی حکومت دیلمیان بوده است.
کرم و جوانمردی از بارزترین صفات اخلاقی صاحب بود، از تواضع و فروتنی بهره فراوان داشت و به ویژه سادات و دانشمندان را گرامی می‌داشت.
به هر تقدیر، صاحب بن عباد، از قدیمترین و به خصوص، مشهور ترین دولت مرد طالقانی می‌باشد که در این یادداشت، بر اساس منابع موجود در اینترنت، به نقل از آثار مکتوب، برخی خصوصیات و اطلاعات تاریخی صاحب بن عباد طالقانی در خصوص ایجاد اولین کتابخانه عمومی جهان اسلام مورد توجه قرار می‌گیرد.
ایجاد کتابخانه عمومی
صاحب بن عباد، جهت ترویج و گسترش تشیع و اعتلای فرهنگی ملی و اسلامی، اولین کتابخانه عمومی جهان اسلام را ایجاد و با وقف آن، امکان استفاده عامه اهل علم از آن را فراهم ساخت.
گفته شده که بیشتر آثاره زمانه، در کتابخانه صاحب بن عباد وجود داشته است. در آنجا کتاب‌هاى زیاد گردآورى و فراهم آمده بود که فقط از طریق دستنویس کردن، تهیه شده بود، که کارى بس دشوار و مستلزم صرف وقت و هزینه زیادى بود.
در کتاب معجم الادباء جلد 6 و روضات‌الجنات، جلد 2 و بسیارى از منابع دیگر، شکوه و عظمت این کتابخانه را ذکر کرده‌اند، آمار مختلفى براى تعداد کتاب‌هاى آن چون 206 هزار،140 هزار، 117 هزار، 114 هزار است و 100 هزار گفته‌اند.
همگى آمار فوق مى‌تواند صحیح باشد و این به علت دوره‌هاى مختلف زندگانى صاحب است که با گذشت زمان بر تعداد کتاب‌هاى آن افزوده شده است. منابع فوق، فهرست کتاب‌هاى کتابخانه صاحب را مشتمل بر 10 جلد دانسته‌اند که براى حمل خود کتاب‌هاى آن به 400 شتر و به گفته‌اى به حدود 700 شتر نیاز بوده است.
ثعالبى مى‌گوید که ابوالحسن محمد بن الحسین الفارسى النحوى از صاحب نقل کرده است که «از طرف ابو العباس تاش نامه‌اى از نوح بن منصور پادشاه خراسان، که به خط خود آن را نگاشته بود، به من رسانید نوح در آن نامه مرا به خراسان فرا خواند و گفت، اگر به خراسان روم مرا وزارت داده و در اداره کشور بر من اعتماد نموده، گنجینه اموال را در اختیارم نهاده و دست مرا در تمام امور کشور و تصمیمات باز مى‌گذارد.
من در پاسخ او عذرهاى گوناگون آوردم ازجمله گفتم: دستگاه وزارت من بزرگى و عظمت بسیار دارد و تنها براى انتقال کتابخانه‌ام چهارصد شتر لازم است تا چه رسد به اسباب و ادوات دیگر.
مؤلف تاریخ قمى نویسد: «پیش از صاحب، رسم پادشاهان و وزراء آن بود که کتب خود را همانند جواهرات و زر و سیم در گنجینه‌اى نهان مى‌کردند و دانش طلبان و شیفتگان کتابخانه را از مطالعه و خواندن محروم مى‌نمودند و سرانجام آن کتب ارزشمند طعمه خاک گشته، از بین مى‌رفت امّا صاحب بن عباد دفاتر و کتاب‌هاى گوناگون مربوط به دانش‌هاى مختلف و فنون متفاوت را در اختیار مشتاقان قرار داد و وقف آنان نمود تا مورد استفاده قرار دهند و از آنها بهره فراوان بردند».
بعدها همین کتابخانه پایه و اساس کتابخانه عمومى شهر رى شد و نام دارالکتب رى گرفت. کتابخانه صاحب مقارن قرن دهم میلادى یعنى قرون وسطى تأسیس شد، دورانى که در اروپا و دنیاى غرب عصر تاریک خوانده مى‌شد و اختناق فکرى در این جوامع حاکم بود.
کتابخانه صاحب تا حمله سلطان محمود غزنوى سال‌ها بهترین مرجع محققان و دانش‌پژوهان ایران بود. از آنجایى که سلطان محمود غزنوى، مردى متعصب و قشرى بود، به سبب وجودکتاب‌هاى شیعى، معتزلى و رافضى در این کتابخانه پس از تصرف، دستور سوزاندن آنها را داد، بقیه کتاب‌ها (غیر مذهبى) تا زمان ابوالحسن على بن زید بیهقى نیز قابل توجه بوده است،
زیرا بیهقى مى‌نویسد: کتابخانه صاحب را دیدم و مى‌توانم صعوبت حمل و نقل آن را از رى به بخارا و صحت نظر صاحب بن عباد را گواهى بدهم این کتابخانه چنان عظیم بود که فهرست آن شامل 10 مجلد کتاب مى‌شد.
لینک کوتاه
اخبار مرتبط
نظرات شما
0 نظر