در شرایطی که افراد در همه جوامع به دنبال راهکارهایی هستند که بتواند آنها را ابتلا به بیماری کوید-19 و آنفولانزا مصون نگه دارد، قرقره کردن دهان شویه‌ها توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. تا جایی که قرقره کردن دهان شویه از جمله مواردی بوده است که در Action Plan برخی از دولت ها به منظور جلوگیری از انتشار ویروس کرونا و همچنین آنفولانزا موثر شناخته شده است. اما آیا منظور این منابع از دهان شویه همان محصولات رایج در بازارهای جهانی است که آنها را با برندهای مختلف داخلی و خارجی می‌شناسیم؟

پاسخ این سوال خیر است. در حقیقت ماده موثره در دهان شویه‌های ضد ویروس، پویدون-آیودان (PVP-I) می‌باشد که غالب افراد آن را با نام تجاری بتادین و برای مصارف جلدی می‌شناسند. این ماده یک عامل ضد میکروبی با طیف عمل گسترده بر علیه میکروارگانیسم‌ها است و قریب 60 سال است که به منظور کنترل و جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

مطالعات نشان داده که محلول قرقره/دهان شویه پویدون-آیوداین با غلظت‌های بالاتر از 0.2% می‌تواند طی مدت 15 ثانیه 99.999% باکتری ها و همچنین 99.99% ویروس‌ها را از بین ببرد. این مطالعات نشان داده که فعالیت باکتری کشی این محلول طیف وسیعی از باکتری هایی که در عفونت دهان و دستگاه تنفس نقش دارند را در بر می گیرد.

مطالعات ویروس‌شناسی نیز بیانگر آنست که اثر ویروس کشی محلول پویدون-آیدون از سایر ترکیبات ضدمیکروبی نظیر کلرهگزیدین، آلکیل دی آمینو اتیل گلیسین، بنزآلکونیوم کلراید و بنزتونیوم کلراید که بطور گسترده‌ای در دهان شویه‌های رایج در بازار استفاده می‌شوند، به مراتب بیشتر است. به علاوه، طیف عمل ضد ویروسی این ماده بسیار گسترده بوده و در برگیرنده ویروس‌های پوشش‌دار (نظیر آنفولانزا و کرونا) و همچنین ویروس‌های غیر پوشش داری می‌شود که عاملین اصلی ایجاد عارضه تنفسی در انسان هستند.

 از این رو، استفاده از محلول قرقره/ دهان شویه پویدون-آیدون به عنوان یک روش موثر در کنترل شیوع ویروس‌های تنفسی که از مسیر دهان و حلق عبور می‌کنند، شناخته شده است. به‌طوری‌که از سال 2002 (همزمان با اپیدمی کرونا ویروس سارس در بسیاری از کشورهای جهان) مصرف دهان‌شویه پویدون-آیدون به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و ویروسی دستگاه تنفسی به‌ویژه در فصول سرد سال که ابتلا به آنفولانزا و سرماخوردگی نیز اوج می‌گیرد، در تعدادی از کشورهای آسیایی به‌ویژه کشور ژاپن همواره توسط دولت‌ها  تاکید شده است. به گونه‌ای که در پاندمی کرونا ویروس انسانی-2 (عامل بیماری کوید-19)، مصرف این دهان شویه به همراه شستشوی دست‌ها، استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی از توصیه‌های اکید دولت ژاپن در Action Plan ارائه شده توسط دولت این کشور بمنظور جلوگیری از انتشار ویروس مذکور بوده است.

در کشور چین نیز که محل اصلی انتشار ویروس کرونای انسانی-2 محسوب می‌شود، استفاده از این دهان شویه در مبتلایان به سرطان و همچنین کادر درمانی که از آسیب پذیرترین افراد جامعه در مقابل این ویروس به شمار می‌روند، توصیه شده است. به علاوه، مطالعات همزمانی در آلمان، آمریکا و بریتانیا بیانگر آن بوده که دهان شویه پویدون-آیدون می‌تواند 99% از ویروس‌های آنفولانزا، کرونا ویروس‌های سارس و مرس را طی مدت 15 ثانیه از بین ببرد.

 با در نظر گرفتن این شواهد علمی، دانشمندان بریتانیایی و آمریکایی استفاده از این دهان شویه را توسط کادر درمانی و افرادی که در منازل خود از بیماران مبتلا به کوید-19 مراقبت می‌کنند یک عامل احتمالی در کنترل موفقیت آمیز شیوع این ویروس بویژه در مراکز درمانی می‌دانند.

اگرچه، نکته‌ای که در خصوص پویدون-آیدون وجود دارد آنست که نوعی از آن که در داروخانه‌های برخی از کشورها از جمله ایران و آمریکا وجود دارد، عمدتا نوع جلدی آن است و استفاده از آن به عنوان یک دهان شویه بویژه در صورت بلعیده شدن می‌تواند با ایجاد عوارضی همراه باشد؛ مگر آنکه روی برچسب محلول نوشته شده باشد که مصرف آن به عنوان دهان شویه نیز مجاز است. در غیر اینصورت، تنها قابل استفاده بر روی پوست اطراف بینی و دهان (بمنظور جلوگیری از انتقال ویروس بر اثر تماس احتمالی با دست آلوده) می‌باشد.

این در حالی است که بسیاری از کشورهای آسیایی از جمله ژاپن، سنگاپور و هند دارای محلول‌های پویدون-آیدون هستند که جهت استفاده در موکوس دهان و یا بینی فرموله شده‌اند و براحتی قابل قرقره کردن در دهان و یا  اسپری کردن در بینی هستند و دقیقا برای همین موضوع فرموله شده‌اند.

لازم به ذکر است که استفاده از این دهان شویه به دلیل دارا بودن ید معمولا به افرادی که مبتلا به تیروئید هستند و همچنین در زنان باردار توصیه نمی‌شود.
 

منابع:
1. Mady L et. al, Consideration of povidone-iodine as a public health intervention for COVID-19: Utilization as “Personal Protective Equipment” for frontline providers exposed in high-risk head and neck and skull base oncology care. Oral Oncol. 2020 Jun; 105: 104724.
2. Kirk-Bayley J et.al, The use of Povidone Iodine nasal spray and mouthwash during the current COVID-19 pandemic may protect healthcare workers and reduce cross infection. Elsevier, SSRN (2020).
3. Pelletier JS et. al, Efficacy of Povidone-Iodine Nasal And Oral Antiseptic Preparations Against Severe Acute Respiratory Syndrome-Coronavirus 2 (SARS-CoV-2), 26 May 2020.
4. Maren Eggers et.al, In Vitro Bactericidal and Virucidal Efficacy of Povidone-Iodine Gargle/Mouthwash against Respiratory and Oral Tract Pathogens. Infect Dis Ther (2018) 7:249–259.
5. M. Shimizua et.al, In vitro Antiseptic Susceptibility of Clinical Isolates from Nosocomial Infections. Dermatology (2002); 204:21–27.
6. Kawana R, Kitamura T, Nakagomi O, et al. Inactivation of human viruses by povidoneiodine in comparison with other antiseptics. Dermatology (Basel, Switzerland) (1997); 195: 29–35.