رادیو در ایران هشتاد ساله شد. از چهارم اردیبهشت 1319 تا به امروز آن جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی، بخش جدایی ناپذیر زندگی ایرانیان شد.

رمزگشا نیوز

رادیو در ایران هشتاد ساله شد. از چهارم اردیبهشت 1319 تا به امروز آن جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی، بخش جدایی ناپذیر زندگی ایرانیان شد. برنامه‌هایش چنان در ذهن هر کدام از ما ماندگار شده است که نسل به نسل توانسته ارتباط خود را حفظ کند. با وجود رشد تکنولوژی و به روز شدن وسایل ارتباط جمعی، رادیو همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است. اصالتی که هیچ تکنولوژی نتوانست از آن بکاهد. سینمای خانگی جای خود را به ضبط کاست‌دار و ویدئو داد و اما رادیو همچنان گوشه‌ی خانه‌ی هرکدام از ما جا خوش کرده است. فرانک فروتن کارگردان، نمایشنامه نویس و نویسنده رادیو البرز که فعالیت هنری‌اش بر صحنه تئاتر افتخارات بسیاری را برای البرز رقم زده است، این‌بار از چگونگی فعالیتش با رادیو می گوید.

از چگونگی شکل گیری گروه نمایش رادیو البرز و همکاری با رادیو بگویید؟
سال 94 یکی از همکاران تئاتری که از بازیگران خوب استان البرز هستند جهت بازی در یک نمایش رادیویی بلند در رادیو البرز بنده را به تهیه کننده و کارگردان معرفی کردند. بعد از ضبط این نمایش متوجه شدم که فعالیت ما جزء نخستین نمایش‌هایی است که در رادیو البرز در حال ضبط شدن است و احتیاج به نمایشنامه نویس دارند. با توجه به اینکه رشته دانشگاهی‌ام همین بود تا حدودی با اصول نگارش و تنظیم نمایش برای رادیو آشنا بودم، اما پیش از این فقط نمایشنامه صحنه ای نوشته بودم. پس از ارائه طرح اولیه و تصویب اولین نمایشنامه رادیویی چند ماه بعد ضبط و از رادیو البرز پخش شد که خوشبختانه بازخورد خوبی داشت و این همکاری ادامه یافت. و با گسترده تر و کامل تر شدن گروه نمایش تولیدات افزایش یافت و حتی سریال های 10 قسمتی و 13 قسمتی رادیویی هم نوشتم. البته در کنار نوشتن نمایشنامه بلند رادیویی برای یکی دو برنامه رادیویی نیز نمایش های کوتاه نوشتم و بازیگری در رادیو البرز را نیز به مدت  4 سال ادامه دادم.

تا کنون چند نمایشنامه رادیویی نوشتید ؟
حدود 25 یا 30 نمایشنامه بلند نوشتم و از سال 95 تا سال 98 هر سال برای ایام نوروز سریال رادیویی سیزده قسمتی، ایام الله دهه فجر سریال ده قسمتی و در هفته دفاع مقدس سریال هفت قسمتی نوشتم. جمعا بالای 100 نمایشنامه رادیویی را برای رادیو البرز نگارش کردم و بالغ بر 30 نمایش رادیویی نیز در رادیو البرز به عنوان بازیگر حضور داشتم. البته چند نمایشنامه رادیویی نیز برای دیگر مراکز استان‌ها و رادیو نمایش نیز نوشتم.

چند نویسنده در رادیو البرز مشغول به کار هستند؟
من آمار دقیقی از نویسندگان رادیو البرز ندارم به خصوص که عزیزانی که برنامه های هر روزه رادیو را می نویسند جدا از نمایشنامه نویسان هستند، اما با افزایش تولیدات و با پیشنهاد مسئول واحد نمایش سال 97 فراخوان هایی برای جذب نویسنده در رادیو دادیم. افرادی که در زمینه نمایشنامه نویسی تجربه داشتند نمونه نوشته های خود را برای بنده ارسال کردند و از بین این عزیزان افرادی که قلم بهتری داشتند را به مسئول واحد نمایش پیشنهاد دادم و بعد با هماهنگی ایشان، نویسندگان جدید در جلسات فشرده اصول و قواعد اولیه نوشتن برای رادیو را زیرنظر آقای محسن سراجی نمایشنامه نویس و مدرس دانشگاه آموختند و هم چنین با ساختار رادیو و قواعد فعالیت در آن نیز توسط مسئول واحد نمایش رادیو البرز آقای خدادی آشنا شدند و به این ترتیب تعداد نویسندگان رادیو البرز در واحد نمایش افزایش پیدا کرد.

نوشتن و بازیگری برای رادیو چه تفاوتی با صحنه تئاتر دارد؟
نوشتن و بازیگری در رادیو قواعد خودش را دارد. در رادیو مخاطب تنها از طریق شنوایی ش با ما در ارتباط است پس باید به عنوان نویسنده هر آنچه دیدنی ست را شنیدنی کرد. از مالکیت میکروفن تا فضاسازی شنیداری و... همگی به این امر کمک می کند. البته به نظر من حتی انتخاب داستان در نمایشنامه رادیویی با صحنه ای متفاوت است. در بازیگری نیز همینطور است به عنوان بازیگر ارتباط ما با مخاطب از طریق صدا است. صدا علاوه بر اینکه احساسات بازیگر را در هر لحظه از نمایش منتقل می کند باید بتواند به فضاسازی و دادن یک تصویر از موقعیت بازیگر در صحنه نیز کمک کند. مثلا اینکه در این قسمت به عنوان یک بازیگر در حال راه رفتن دیالوگ می گویی یا نشسته ای باید در صدایت  منتقل شود. اینکه در رادیو همواره بازیگر مقابل تو میکروفن است اوایل برای من که به بازی صحنه ای و نگاه کردن به بازیگر مقابلم عادت داشتم سخت بود و مدام از کارگردان و صدابردار تذکر می‌گرفتم اما رفته رفته با قواعد و همین‌طور علامات و اشارات رادیویی بیشتر آشنا شدم و حتی گاهی برایم بازی در رادیو از صحنه هم لذت بخش تر بود.

تا به حال نمایشنامه های صحنه‌ای خود را تبدیل به نمایش رادیویی کرده‌اید؟
این کار را انجام دادم که نمایشنامه ای را برای اجرا در رادیو تنظیم رادیویی کنیم، اما نمایشنامه هایی که از من در رادیو البرز پخش شده است، از همان ابتدا برای رادیو نگارش شده است. هر نمایشنامه صحنه ای قابلیت تبدیل به نمایش رادیویی را ندارد و البته عکس این قضیه نیز صادق است. البته از سال گذشته در رادیو نمایش در برنامه «من و صحنه» که یک نمایشنامه خوانی رادیویی است نمایشنامه های صحنه ای را خوانش کردیم اما طبیعتا چون نمایشنامه خوانی‌ست و نمایش رادیویی نیست نمایشنامه ها با همان تنظیم صحنه ای خوانده می شوند و نه رادیویی.

رادیو به عنوان یک وسیله ارتباط جمعی از دیرباز در شرایطی که خبری از تلویزیون و سینما نبوده به زندگی روزانه مردم راه پیدا کرده و جایگاهی خاص به دست آورده است. به نظر شما در دنیای امروز جایگاه رادیو در زندگی مردم چگونه است؟ آیا مخاطبان بیشتر شده‌اند یا کمتر؟
اینکه رادیو برای تمام ما یک احساس نوستالژیک دارد انکارنشدنی ست. من زمانی که فعالیتم را در رادیو آغاز کردم برایم بسیار شیرین‌تر از اولین حضورم بر صحنه تئاتر بود شاید به علت همان احساس نوستالژیک باشد. با وجود اینکه بازیگری در رادیو محدودیت‌های خود را دارد، اما هرگز برایم خسته کننده نبوده و این مطلب را از زبان دیگر همکاران نیز شنیدم. اینکه اکثریت می گویند رادیو برای ما عشق است و شغل نیست. اکثر افرادی که در بخش های مختلف رادیو مشغول هستند از معاونت صدا و مدیریت تولید تا نویسنده، تهیه کننده کارگردان گوینده، بازیگر، صدابردار گروه فنی و همه و همه عاشقانه کار می کنند. من فکر می کنم چیزی که باعث شده با وجود رقیبانی مثل تلویزیون و سینما و فضای مجازی و غیره هنوز رادیو در دل مردم جایگاه خودش رو حفظ کنه همین عشق هست. ممکن است امروزه در خانه ها کمتر رادیو گوش بدهیم یا اصلا به ندرت رادیو گوش بدیم اما مثلا در اکثر تاکسی‌ها رادیو تمام مدت روز همدم راننده و همراه مسافرها هست. حتی در همین روستاهای اطراف البرز من از شنوندگان رادیو شنیدم که از رادیو بیش از تلویزیون استفاده می کنند. البته این را هم فراموش نکنیم که اگر رادیو رسانه پویایی نبود و با زمانه پیش نمی رفت نمی توانست به حیات ش ادامه دهد پس این نشان از پویایی این رسانه دارد. من آمار دقیق ندارم اما اینکه مخاطبان امروز رادیو به اندازه 50سال قبل نیست و کم شده خب کاملا طبیعی ست و در تمام دنیا به این صورت است اما هنوز مخاطب خود رو دارد و توانسته راز و رمز این جعبه صدا رو حفظ کند. من به واسطه شغل م بسیاری از افراد رو می شناسم که واقعا یکی از آرزوهایشان این است که صدایشان روزی از رادیو پخش شود و من فکر می کنم دلیلش میل به شهرت نیست، چون قطعا امروزه تلویزیون بهتر می‌تواند پاسخگو این میل باشد، علتش همان رمز و راز کشف نشده این جعبه صداست که 80 سال است هنوز مردم رو مسحور می کند.

پس به نظر شما رادیو توانسته در این روزگار با مخاطب و نیازهایش ارتباط درستی برقرار کند؟
تا حدود زیادی بله. البته فکر می کنم با تنوع بیشتر برنامه ها و ایجاد یک فضای رقابتی میان برنامه ها می توان به تولیدات با کیفیت تر و مخاطب بیشتر رسید. برای مثال در خصوص همین نمایش رادیویی بلند در رادیو البرز اگر منحصرا تولید آن به عهده یک تهیه کننده نباشد قطعا کیفیت آثار بالاتر خواهد رفت چرا که هر گروه تلاش می کند کار بهتری ارائه دهد. در این زمینه بنده از جانب خانه تئاتر البرز به عنوان یک بخش خصوصی پیشنهادات و طرح هایی هم ارائه دادم که در دست بررسی هست. این تعامل می تواند هم کمی و هم کیفی موثر باشد.