پژوهش به عنوان یکی از عوامل اساسی و حیاتی در توسعه جوامع انسانی و پیشرفت علمی و فناورانه، نقش بسیار مهمی را در جهان معاصر ایفا می‌کند. انجام پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی به کشف دانش جدید، حل مسائل پیچیده، ارتقای سطح زندگی، توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع می‌انجامد.

یادداشت- رمزگشانیوز؛ امروز، ۲۵ آذرماه، روز پژوهش است و در این مقاله سعی شده به اهمیت این موضوع و دوری از مفهوم شبه علم که مدت‌هاست بر اساس مستندات ناصحیح، جوامع را تحت تاثیر قرار داده است، پرداخته شود.
پژوهش، به عنوان ستون فکری و علمی توسعه، بخشی از پروسه‌ی تحلیلی و خلاقّانه است که منجر به کشف دانش جدید و ایجاد نوآوری‌های علمی، فناورانه و اجتماعی می‌شود. بدون انجام پژوهش، رشد و توسعه در حوزه‌های مختلف، از جمله علمی، فنی، پزشکی، اقتصادی و اجتماعی، به مرزهای ناچیزی محدود می‌شود.
پژوهش‌های علمی می‌توانند پاسخ‌هایی را به چالش‌های پیچیده و متعدد جامعه ارائه دهند و راهکارهایی برای بهبود وضعیت فعلی فراهم آورند.
انجام پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی در جوامع، فرهنگ توجه به علم و دانشِ اصولی و صحیح و دوری از مفاهیمِ شبه‌ علم را تقویت می‌کند و ترویج می‌دهد. چرا که وقوع پدیده‌ی علمی در جامعه، افراد را به سوی تفکرِ عمیق‌تر و تمایل به تحقیق و پژوهش سوق می‌دهد.
این فرهنگ علمی باعث توسعه ذهنی و افزایش سطح دانش و آگاهی افراد می‌شود که در نهایت منجر به پیشرفت جامعه در حوزه‌های مختلف خواهد شد.
متاسفانه در عصر حاضر، برخی از افراد سودجو بسیاری از پدیده‌ها را به کمک شبه علم توضیح می‌دهند و تمییز آن‌ها از علم و دانشِ صحیح و اصولی بسیار دشوار است.
شبه علم به مفهوم استفاده از روش‌ها و دستاوردهایی است که به نظر علمی و پژوهشی نمی‌رسند و ادعاهای غیرقابل اثبات را به عنوان حقایق علمی ارائه می‌دهد. این موضوع می‌تواند به ترویج باورها و ادعاهای غلط، ناعقلانی و غیرعلمی منجر شود.

برخی از مهم‌ترین مضرّات شبه علم به شرح زیر است:

کاهش اعتماد به علم و روش‌های علمی: شبه علم می‌تواند باعث کاهش اعتماد عمومی به علم و روش‌های علمی شود. زیرا وقتی که افراد در معرض دیدگاه‌های غیرعلمی قرار می‌گیرند و متوجه می‌شوند که این دیدگاه‌ها بر اساس ادعاهای بدون پایه علمی استوار هستند، ممکن است نسبت به تمام علم و محققان متخصص تردید کنند.

پراکنده شدن منابع و زمان: انجام پژوهش‌های شبه علمی منجر به هدر رفت منابع، زمان و انرژی می‌شود. در حالی که این منابع می‌توانستند برای تحقیقات واقعی و توسعه علمی مورد استفاده قرار گیرند. این موضوع می‌تواند توسعه و پیشرفت را به طور قابل ملاحظه‌ای کُند و منابع محدود را به طور نادرست به سمت تحقیقات ناعقلانی هدایت کند.

خطرات بهداشتی و ایمنی: برخی از شبه علم‌ها می‌توانند بهداشت و ایمنی افراد را تهدید کنند. مثلاً درمان‌های غیرعلمی، محصولات دارویی ناکارآمد یا تمرینات و روش‌های ورزشی نادرست می‌توانند به افراد آسیب برسانند و منجر به مشکلات جدی در سلامتی شود.

انحراف علمی: شبه علم ممکن است باعث انحراف از رویکرد علمی و ترویج ایدئولوژی‌ها، باورها و نظریات غیرعلمی شود. این موضوع می‌تواند منجر به تضعیف تمرکز بر روی مطالعه و تحقیقات واقعی و بهبود تکنولوژی و دانش علمی شود.

فریب افراد: شبه علم معمولاً ادعاها و وعده‌های جذابی را به افراد ارائه می‌دهد که به ضرر آن‌ها خواهد بود.

قابل اثبات نبودن: شبه علم بر ادعاها و باورهایی تکیه می‌کند که عموماً قابل اثبات نیستند و بر پایه دلیل و مدرک علمی قوی نیستند.

نقض اصول علمی: شبه علم ممکن است با اصول و قوانین علمی متعارض باشد و با به چالش کشیدن مبانی علمی و استناد، به ادعاهای غیرقابل اثبات منجر شود. این موضوع می‌تواند به عدم پیشرفت در علم و تکامل دانش علمی منجر شود.

ترویج باورهای غلط: شبه علم ممکن است باعث ترویج باورهای غلط در جامعه شود. افراد ممکن است به دنبال پاسخ‌های آسان و توضیحات ساده باشند و شبه علم، با ارائه ادعاهای جذاب و غیرعلمی، افراد را به سمت باورهای نادرست و غلط هدایت کند.

مواردی که ذکر شد، حساسیت موضوع پژوهش و تحقیق را به‌ویژه در دانشگاه‌ها و مراکز علمی بیش از پیش نمایان می‌کند.
پژوهش، ابزاری قدرتمند برای حل مسائل پیچیده و چالش‌برانگیز است. از طریق انجام تحقیقات علمی، می‌توان به شناخت بهتر از طبیعت پدیده‌ها، شناسایی علل و عوامل موثر در مسائل، و تدوین راهکارهای عملی و قابل اجرا برای حل آن‌ها دست یافت.
پژوهش‌های علمی می‌توانند بهبود فرآیندها و فناوری‌ها، توسعه روش‌های نوین در بخش‌های مختلف، و حل مسائل اجتماعی و اقتصادی پیچیده کمک کنند. این موضوع از این منظر مهم است که مدیران شهری و مسئولان اجرایی می‌توانند با تکیه بر پژوهش‌ها و مطالعات انجام شده در حوزه‌های مرتبط کاری خود، به بهترین گزینه‌ها برای انجام پروژه‌های شهری روی آورند.
پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی هم‌چنین نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع ایفا می‌کند. به طوری که می‌توانند به تحقق نظام اقتصادی پویا، افزایش بهره‌وری، کاهش فقر، بهبود سلامتی و زندگی افراد، و تعالی عمومی کمک کنند.
با توجه به اهمیت پژوهش در تحقق پیشرفت و توسعه جوامع، ضرورت انجام تحقیقات علمی و تحقیقاتی در حوزه‌های مختلف بیش از پیش احساس می‌شود. پژوهش‌های علمی می‌توانند به کشف دانش جدید، حل مسائل پیچیده، توسعه فناوری‌های نوین و ارتقاء سطح زندگی جامعه کمک کنند. بنابراین، تشویق و حمایت از فعالیت‌های پژوهشی، به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی جوامع، برای رسیدن به توسعه پایدار و رشد پویا ضروری است.
در کل می‌توان گفت که دانشگاه‌ها نقش مهمی در مقابله با شبه علم دارند. به عنوان مراکز علمی و آموزشی، دانشگاه‌ها باید به دانشجویان و پژوهشگران آموزش‌های لازم را درباره روش‌های علمی و ارزیابی کیفیت ادعاها بدهند. آن‌ها باید به دانشجویان آموزش دهند که چگونه تفکر منطقی و انتقادی داشته باشند و ادعاها را بر اساس مدارک و اطلاعات قوی بررسی کنند. همچنین، دانشگاه‌ها می‌توانند فضایی را برای انجام پژوهش‌های اصلی فراهم کنند و تحقیقات مبتنی بر روش‌های علمی را حمایت و تشویق کنند.

امیر رضا کاظمینی/ مدیر روابط عمومی انجمن اساتید استان البرز